Việc điều chỉnh chế độ ăn và thay đổi loại thực phẩm tiêu thụ có thể cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu. Rối loạn lipid máu không chỉ làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và các tình trạng nghiêm trọng khác, mà còn là một vấn đề đáng quan tâm về sức khỏe. Vậy, rối loạn lipid máu nên ăn gì và kiêng ăn gì? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn đọc những lời giải đáp cũng như những lưu ý quan trọng trong chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu.
Cần biết gì về rối loạn lipid máu?
Rối loạn lipid máu là tình trạng tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và các tình trạng nghiêm trọng khác. Đây là một bệnh lý phức tạp và có nhiều nhóm rối loạn lipid máu khác nhau. Một số nhóm này bao gồm tăng nồng độ cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL), tăng cholesterol máu toàn phần, tăng triglycerid và giảm nồng độ cholesterol lipoprotein tỷ trọng cao (HDL). Thông thường, rối loạn lipid máu không có triệu chứng rõ ràng và thường được phát hiện trong quá trình kiểm tra sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, có thể xuất hiện những dấu hiệu như xanthelasmas và xanthomas (những chất béo lắng đọng dưới bề mặt da), thường thấy ở những bệnh nhân mắc các rối loạn di truyền như tăng cholesterol máu gia đình. Nguyên nhân thường gặp gây tăng lipid máu là do gan sản xuất quá nhiều VLDL hoặc quá trình thải của gan bị chậm. VLDL sau đó được chuyển thành LDL. Ngoài ra, cũng có yếu tố di truyền trong tăng cholesterol máu, khi nồng độ LDL cao và tăng nhanh theo thời gian. Một số chất béo bão hòa trong thực phẩm, khi được hấp thụ quá nhiều, cũng có thể làm tăng sản xuất VLDL và chất béo trung tính của gan. Thông thường, nếu mức lipid cao từ nhẹ đến trung bình, bác sĩ có thể khuyên nên điều chỉnh lối sống trong vài tháng trước khi cân nhắc dùng thuốc. Thậm chí chỉ cần thay đổi lối sống, người bị rối loạn lipid máu cũng có thể cải thiện mức cholesterol và chất béo trung tính.
Nguyên tắc trong chế độ ăn cho bệnh nhân rối loạn lipid máu
Một số nguyên tắc quan trọng trong chế độ ăn cho bệnh nhân rối loạn lipid máu bao gồm:
- Tăng lượng chất béo có lợi cho tim như axit béo omega-3 có trong cá hồi, quả óc chó, hạt lanh và bơ.
- Đặt mục tiêu ăn từ 20 - 30g chất xơ mỗi ngày, bằng cách tiêu thụ trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và đậu.
- Hạn chế lượng chất béo bão hòa ăn vào (< 14g/ngày) bằng cách tránh món ăn chiên rán, bơ, các sản phẩm từ sữa có hàm lượng chất béo cao, thịt xông khói, xúc xích, thịt đỏ và các thực phẩm giàu chất béo bão hòa khác.
- Hạn chế lượng chất béo chuyển hóa trong bơ thực vật, thực phẩm chiên, đóng gói và thực phẩm có dầu hydro hóa trong thành phần.
- Hạn chế chất béo ở mức 25-35% tổng lượng calo tiêu thụ.
- Hạn chế cholesterol trong chế độ ăn uống bằng cách tránh thực phẩm giàu cholesterol như lòng đỏ trứng, thịt mỡ, sữa nguyên chất, phô mai, tôm và cua.
- Tập thể dục mỗi ngày khoảng 30 phút.
Người bị rối loạn lipid máu nên ăn gì?
Bằng cách tuân thủ một chế độ ăn uống khoa học cho tim mạch, người bị rối loạn lipid máu có thể cải thiện mức cholesterol trong cơ thể. Dưới đây là một số thực phẩm mà người bị rối loạn lipid máu nên ăn:
1. Rau củ và trái cây tươi
Rau củ và trái cây tươi là những thực phẩm quan trọng không thể bỏ qua trong chế độ ăn của người bị rối loạn lipid máu. Rau củ có màu xanh đậm chứa chất xơ, chất chống oxy hóa và ít calo. Trái cây tươi là nguồn bổ sung chất xơ hòa tan, giúp giảm mức cholesterol hiệu quả. Một số loại rau củ có chứa nhiều pectin, một chất có tác dụng giảm cholesterol, ví dụ như cà tim, khoai tây, đậu bắp và cà rốt.
2. Sữa tách béo
Nếu bạn uống sữa bò, hãy dùng loại sữa tách béo . Thay vì chứa chất béo bão hòa và cholesterol, sữa tách béo chỉ có 5mg cholesterol và khoảng 83 calo trong một cốc.
3. Tỏi
Tỏi là một gia vị phổ biến và cũng có tác dụng làm thuốc. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỏi giúp giảm huyết áp và giảm cholesterol LDL toàn phần. Sử dụng 3-6g tỏi mỗi ngày có thể giúp giảm mức cholesterol.
4. Hành tây
Hành tây có chứa chất chống oxy hóa và các hợp chất chống viêm, giúp giảm chất béo trung tính và mức cholesterol. Flavonoid trong hành tây giúp giảm cholesterol "xấu" ở những người bị béo phì có nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
5. Đậu nành
Đậu nành chứa nhiều protein, chất xơ, chất béo không bão hòa, các loại vitamin và khoáng chất. Đây là một phần quan trọng của chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh và có thể giúp giảm cholesterol.
6. Rong biển
Rong biển và các sản phẩm chiết xuất từ rong biển có khả năng làm giảm mức cholesterol toàn phần và cholesterol LDL. Việc sử dụng rong biển trong chế độ ăn có thể giảm nguy cơ rối loạn lipid máu.
7. Ớt
Ớt giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch bằng cách giảm mức cholesterol và chất béo trung tính trong máu. Ngoài ra, ớt xanh còn có tác dụng ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông, giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
8. Súp lơ
Ăn súp lơ thường xuyên giúp giảm tổng lượng cholesterol trong cơ thể và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Súp lơ trắng có chứa nhiều chất xơ, giúp giảm chất béo trung tính.
9. Mướp đắng
Mướp đắng chứa kali, magie và canxi giúp giảm mức cholesterol LDL trong máu và duy trì mức cholesterol tốt. Mướp đắng cũng giúp cải thiện sức khỏe tim mạch bằng cách cân bằng lượng cholesterol.
10. Giá đỗ
Giá đỗ là thực phẩm có chứa ít calo, giúp giảm mức cholesterol LDL và chất béo trung tính. Giá đỗ cũng có thể hỗ trợ giảm chất béo trung tính.
11. Các loại hạt
Các loại hạt như hạnh nhân, đậu phộng, hồ đào và óc chó giàu axit béo omega-3 tốt cho tim mạch. Khi tiêu thụ mỗi khẩu phần 28g hạt hàng ngày, mức cholesterol toàn phần và LDL có thể giảm khoảng 5%.
12. Thịt trắng
Thịt trắng là một nguồn protein tốt cho người bị rối loạn lipid máu. Nên chọn thịt gia cầm bỏ da thay vì thịt đỏ để giảm cholesterol LDL và cholesterol toàn phần.
13. Axit béo có lợi cho sức khỏe
Axit béo omega-3 có tác dụng tăng mức cholesterol HDL, giảm huyết áp, giảm viêm nhiễm và hạn chế nguy cơ đột quỵ. Bạn có thể tìm thấy axit béo này trong cá hồi, cá tuyết, cá trích và các loại hạt như óc chó và hạt lanh.
14. Cà rốt
Cà rốt chứa các khoáng chất, vitamin, chất xơ hòa tan và chất chống oxy hóa. Cà rốt giúp giảm mức cholesterol trong cơ thể và bảo vệ tim mạch.
15. Các loại nấm
Nấm có thể thay thế thịt đỏ trong chế độ ăn giảm cholesterol và chất béo. Nấm đông cô chứa các hợp chất ức chế sản xuất cholesterol và giảm tổng lượng cholesterol trong máu.
Người bị rối loạn lipid máu nên kiêng ăn gì?
Một số loại thực phẩm có thể làm tăng tình trạng rối loạn lipid máu, vì vậy người bệnh nên kiêng ăn:
1. Thực phẩm chứa hàm lượng cholesterol cao
Các loại thực phẩm như sữa nguyên chất, sữa chua nguyên kem, bơ và phô mai có chứa nhiều chất béo bão hòa và cholesterol. Thực phẩm chế biến từ thịt bò như sườn lợn, thịt bò xay cũng có hàm lượng chất béo bão hòa và cholesterol cao. Thực phẩm đã qua chế biến như thịt xông khói, xúc xích và các loại thực phẩm chiên ngập dầu cũng không tốt cho người bị rối loạn lipid máu.
2. Chất béo bão hòa
Chế độ ăn của người bị rối loạn lipid máu nên hạn chế thực phẩm chứa chất béo bão hòa, vì chất béo bão hòa có thể ngăn các thụ thể hoạt động tốt và làm tăng mức cholesterol trong máu.
3. Đồ uống có cồn
Uống quá nhiều rượu có thể gây tăng chất béo trung tính, tăng huyết áp và đột quỵ. Nên hạn chế lượng rượu uống hàng ngày.
4. Đường
Thực phẩm ngọt có nhiều đường góp phần làm tăng mức cholesterol LDL. Nên hạn chế lượng đường tiêu thụ từ bánh ngọt, bánh nướng và kẹo.
5. Thuốc lá
Hút thuốc lá làm tăng mức cholesterol LDL và chất béo trung tính, gây ra mảng xơ vữa tích tụ trong động mạch. Nên từ bỏ hoàn toàn thuốc lá và tránh xa nơi có khói thuốc lá.
Cần lưu ý gì trong sinh hoạt hằng ngày?
Bên cạnh việc điều chỉnh chế độ ăn uống, việc thay đổi lối sống và tăng cường hoạt động thể chất thường xuyên cũng rất quan trọng để cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu. Vận động thể chất, từ bỏ thuốc lá, hạn chế uống rượu và giảm lượng đường tiêu thụ là những điều cần chú ý hàng ngày.
Để được hỗ trợ và tư vấn về việc điều trị rối loạn lipid máu, bạn có thể liên hệ với Trung tâm Tim mạch, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Bạn cũng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ và tuân thủ hướng dẫn chính xác về việc sử dụng thuốc và khám định kỳ.
