Rau ngót không chỉ là một loại rau xanh giàu dưỡng chất mà còn được biết đến như một vị thuốc nam hữu ích có thể hỗ trợ điều trị viêm phổi, táo bón và nám da. Đồng thời, thảo dược này còn có khả năng cải thiện sữa sau sinh ở phụ nữ và giúp chữa đổ mồ hôi trộm ở trẻ nhỏ.
Hình ảnh: Rau ngót
I. Mô tả rau ngót
+ Đặc điểm thực vật
Rau ngót là một loại cây bụi, có thể cao lên đến 2 mét. Lá chét có hình bầu dục, có màu lục thẫm, thường mọc so le và có cuống lá. Phiến lá mỏng, láng và không thấm nước. Quả của rau ngót có hình bầu và thuộc dạng quả nang khô, bên trong chứa các hạt hình tam giác.
+ Phân bố
Rau bồ ngót được trồng nhiều ở nước ta, đặc biệt là ở các tỉnh phía Bắc. Loại rau này thường được trồng để làm thuốc, làm hàng rào hoặc dùng làm rau ăn.
+ Bộ phận dùng, thu hái và chế biến
- Bộ phận dùng: Lá và rễ
- Thu hái: Có thể thu hoạch liên tục
- Chế biến: Dùng tươi
+ Thành phần hóa học
Theo một số nghiên cứu về thành phần hóa học của rau ngót, lá của nó chứa các hoạt chất sau:
- Protein: 6.4 gram
- Carbohydrate: 9.9 gram
- Chất xơ: 1.5 gram
- Canxi: 233 mg
- Chất béo: 1 gram
- Sắt: 3.5 mg
- Vitamin A và B: 10 mcg
- Phốt pho: 98 mg
- Vitamin C: 164 mg
- Nước: 81 gram
Hình ảnh: Cây rau ngót
II. Vị thuốc rau ngót
+ Tính vị
- Lá: Tính mát và vị ngọt bùi
- Rễ: Tính mát, ngọt nhạt và hơi đắng
+ Tác dụng
Theo Đông y, lá bồ ngót có tác dụng giải độc, hoạt huyết, lợi tiểu và mát huyết. Trong khi đó, rễ rau ngót có công tiêu độc, chữa viêm phổi, ban sởi hoặc tiểu dắt, sốt cao. Theo Y học hiện đại, rau ngót có những tác dụng chính như sau:
- Thanh nhiệt: Rau ngót giúp lợi tiểu, giải độc và làm mát cơ thể.
- Giúp cải thiện đời sống tình dục: Hợp chất phytochemical có trong rau ngót có tác dụng làm tăng ham muốn tình dục. Sterol có trong rau ngót giúp kích thích hưng phấn và cải thiện chất lượng và số lượng tinh trùng ở nam giới.
- Giảm cân: Rau ngót chứa hàm lượng protein cao nhưng calo và lipit thấp, giúp giảm cân.
- Kiểm soát đường huyết: Rau ngót có chứa lượng lớn insulin, giúp kiểm soát lượng đường huyết và ngăn ngừa bệnh tiểu đường.
- Ổn định huyết áp: Hoạt chất papaverin có trong lá bồ ngót giúp làm giãn mạch máu và hạ huyết áp ở người mắc bệnh huyết áp cao.
- Tăng cường hệ miễn dịch và giảm viêm nhiễm: Lá bồ ngót chứa lượng lớn vitamin C và các thành phần dinh dưỡng khác, giúp nâng cao hệ miễn dịch cơ thể và ngăn ngừa viêm nhiễm.
+ Cách dùng và liều lượng
Rau ngót có thể được sử dụng dưới dạng thuốc sắc, nước ép hoặc chế biến món ăn. Liều dùng mỗi ngày là 20 - 40 gram.
Hình ảnh: Cách dùng rau ngót
III. Bài thuốc chữa bệnh từ rau ngót theo kinh nghiệm dân gian
+ Chữa đỏ mắt
Chuẩn bị 50 gram rau bồ ngót, 30 gram lá tre, 10 gram lá chanh, 30 gram rễ cỏ xước và 30 gram lá dâu. Rửa sạch tất cả các nguyên liệu và đun ấm để sắc thành thuốc uống. Chia thành nhiều phần và uống trong ngày. Uống liên tục trong nhiều ngày để cải thiện nhức nhối và giảm đỏ ở mắt.
+ Điều trị táo bón ở trẻ
Dùng 30 gram rau ngót nấu canh với 30 gram bầu đất và 1 quả bầu dục lợn. Cho trẻ ăn trong 3 - 5 ngày để chữa chứng đổ mồ hôi trộm và táo bón hiệu quả. Món ăn này còn kích thích trẻ chán ăn trở nên ăn ngon miệng hơn.
+ Trị sốt cao, ho, ban, tưa lưỡi hoặc sởi
Sử dụng 20 - 40 gram lá rau ngót tươi để sắc nước và uống mỗi ngày, giúp hạ sốt và cải thiện các triệu chứng ho và ban. Nước sắc này cũng có tác dụng tiêu độc và hỗ trợ điều trị chứng đái rắt.
Ngoài ra, lá bồ ngót cũng có thể được dùng để chữa tưa lưỡi ở trẻ em. Giã nát lá, vắt lấy nước cốt và hòa tan với mật ong. Thoa đều hỗn hợp này lên lưỡi, vòm họng và lợi của trẻ. Thao tác này cần nhẹ nhàng cho đến khi tưa lưỡi hết.
+ Điều trị chứng đái dầm ở trẻ
Dùng 40 gram lá bồ ngót giã nát, rửa sạch và vắt lấy nước. Thêm một ít nước đun sôi để nguội và chia đều cho trẻ uống trong ngày.
Hình ảnh: Điều trị chứng đái dầm bằng rau ngót
+ Giúp làm lợi sữa, làm sạch và đẩy nhau thai còn sót lại ở phụ nữ sau sinh
Lấy 40 gram lá rau ngót tươi giã nát, vắt lấy nước và thêm nước đun sôi để nguội cho đủ 100 ml. Chia thành 2 phần và uống cách nhau 10 phút. Ngoài bài thuốc này, để tăng cường sức khỏe sau sinh, phụ nữ cũng có thể dùng rau ngót để nấu canh giò sống hoặc thịt lợn nạc.
+ Chữa chảy máu cam
Dùng một nắm lá rau ngót tươi, rửa sạch và giã nát. Dùng phần nước uống, còn phần bã đắp lên mũi.
+ Chữa nám da
Hàng ngày dùng 20 - 40 gram lá bồ ngót giã nát hoặc xay nhuyễn, rồi vắt lấy nước uống. Phần bã có thể đắp lên vùng da bị nám 20 - 30 phút rồi rửa lại bằng nước sạch. Thực hiện đều đặn mỗi ngày giúp làm tan vết nám hiệu quả.
IV. Tác dụng phụ cần lưu ý khi sử dụng rau ngót
Mặc dù rau ngót ít gây tác dụng phụ, nhưng việc sử dụng không đúng cách hoặc sử dụng quá liều có thể gây ảnh hưởng không mong muốn đối với sức khỏe như:
- Gây mất ngủ: Sử dụng liên tục nước ép rau ngót từ 2 tuần đến 7 tháng với liều 150 gram mỗi ngày có thể gây khó ngủ, khó thở và ăn kém. Tuy nhiên, những triệu chứng này thường biến mất sau 1 ngày nếu ngưng sử dụng loại thức uống từ rau xanh này.
- Gây cản trở quá trình hấp thụ phốt pho và canxi: Một số thành phần hóa học trong rau ngót có thể cản trở quá trình trao đổi chất, đặc biệt là glucocorticoid có tác dụng ức chế hấp thu canxi và phốt pho.
- Nếu mang thai, nên hạn chế sử dụng rau ngót.
- Ngoài ra, cần lưu ý sử dụng đúng cách và liều lượng, nếu có bất kỳ phản ứng phụ nào, nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế.
Rau ngót mặc dù có tác dụng chữa bệnh, nhưng việc sử dụng không đúng cách hoặc sử dụng quá liều có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Do đó, người bệnh nên hết sức lưu ý khi sử dụng và tốt nhất nên tham khảo ý kiến từ chuyên gia y tế trước khi sử dụng.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh Facebook, YouTube
