Tinh bột và xenlulozo là hai chất có cấu trúc và tính chất khác nhau trong thực phẩm và công nghiệp. Cùng tìm hiểu sự khác biệt giữa chúng qua bài viết sau đây.
1. Tinh bột và Xenlulozo khác nhau về khái niệm
Tinh bột, có công thức hóa học là (C6H10O5)n, và xenlulozo có công thức tương tự nhưng không phải là các đồng phân của nhau.
1.1. Tinh bột là gì?
Tinh bột là một loại polisacarit trong thức ăn, cung cấp năng lượng cho cơ thể. Nó bao gồm hỗn hợp amilopectin và amilozơ ở tỷ lệ khác nhau (từ 80:20 đến 70:30). Tinh bột tồn tại trong nhiều loại rau, củ, trái cây, hạt, ngũ cốc tự nhiên như khoai lang, khoai tây, đậu, lúa gạo, lúa mì, củ cải và ngô. Các loại cây khác nhau có lượng tinh bột và tính chất vật lý/hóa học khác nhau. Tinh bột có dạng đơn giản và phức tạp, phụ thuộc vào việc loại bỏ chất xơ và dinh dưỡng tự nhiên.
1.2. Xenlulozo là gì?
Xenlulozo là một chất rắn, màu trắng, không mùi, không vị, không tan trong nước và nhiều dung môi hữu cơ như etanol, ete, benzen... ngoại trừ nước Svayde. Con người không thể tiêu hóa xenlulozo do thiếu enzym thuỷ phân. Tuy nhiên, động vật ăn cỏ có nhiều vi enzyme trong ruột, có thể chuyển hóa xenlulozo thành đường. Xenlulozo là nguồn cung cấp cacbonhydrat quan trọng trong thức ăn của các loại động vật ăn cỏ. Nó cũng tạo thành lớp màng tế bào trong cây xanh và là bộ khung của các loại thực vật như bông, gai, nứa, tre và gỗ lá rộng.
2. Tính chất vật lý của Tinh bột và Xenlulozo
Tinh bột và xenlulozo khác nhau về cấu trúc phân tử và tính chất vật lý.
Tính chất vật lý của tinh bột:
- Là chất rắn vô định hình, màu trắng.
- Không tan trong nước nguội.
- Chuyển thành dung dịch keo hay hồ tinh bột ở nhiệt độ nước ấm từ 65⁰C.
Tính chất vật lý của xenlulozo:
- Là chất rắn dạng sợi, không mùi, không vị, màu trắng.
- Không tan trong nước và nhiều dung môi hữu cơ như etanol, ete, benzen...
- Tan trong nước Svayde.
3. Tính chất hóa học của Tinh bột và Xenlulozo
Tinh bột và xenlulozo còn khác nhau về tính chất hóa học.
3.1. Tính chất hóa học của tinh bột
Tinh bột có hai phản ứng hóa học tiêu biểu như sau:
Phản ứng thủy phân
- Thủy phân trong môi trường axit: (C6H10O5)n + nH2O —H+,t⁰—> nC6H12O6
- Thủy phân nhờ enzym alpha-amylase và beta-amylase: tinh bột -> dextrin -> mantozơ -> glucozơ
Tác dụng với dung dịch iot
- Hồ tinh bột + dung dịch iot (I2) —> hợp chất màu xanh tím
- Khi đun nóng, màu xanh tím sẽ mất đi, nhưng khi để nguội, màu xanh tím sẽ xuất hiện lại.
3.2. Tính chất hóa học của Xenlulozo
- Xenlulozo là một polisacarit có phân tử khối lớn, gồm nhiều gốc β-glucozơ liên kết với nhau tạo thành mạch không phân nhánh.
- Xenlulozo có cấu trúc mạch kéo dài, có tính co giãn cao và vững chắc.
- Có thể thủy phân xenlulozo thành glucozơ trong môi trường axit hoặc dưới tác dụng của enzym thích hợp.
4. Tinh bột và xenlulozo khác nhau về ứng dụng
Bên cạnh những khác biệt về cấu trúc và tính chất, tinh bột và xenlulozo còn khác nhau về ứng dụng trong thực tế.
- Tinh bột được sử dụng trong lương thực, thực phẩm, sản xuất rượu etylic và glucozơ.
- Xenlulozo được sử dụng trong sản xuất giấy, đồ gỗ/nội thất/đồ thủ công, sản xuất vải sợi và làm vật liệu xây dựng.
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về sự khác biệt giữa tinh bột và xenlulozo.
