Tổng quan về bệnh thiếu máu
Trước khi tham khảo thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu, chúng ta cần tìm hiểu một số thông tin tổng quan về căn bệnh này. Thiếu máu là bệnh có sự rối loạn về máu, khiến số lượng hồng cầu hoặc nồng độ huyết sắc tố (hemoglobin) trong hồng cầu ở mức thấp. Người mắc bệnh thiếu máu thường có mức huyết sắc tố dưới 120 g/L.
Hồng cầu có chức năng vận chuyển oxy từ phổi đến các tế bào, mô trong cơ thể. Tiếp đó, hồng cầu mang carbon dioxide và chất thải quay lại phổi để thải ra ngoài. Huyết sắc tố là một loại protein giàu sắt có trong tế bào hồng cầu. Chức năng của huyết sắc tố là vận chuyển những phân tử oxy.
Tủy xương không thể tạo ra đủ huyết sắc tố nếu cơ thể bị thiếu chất sắt (không hấp thu đủ sắt). Nếu lượng huyết sắc tố trong cơ thể thấp, tủy xương sẽ sản sinh ra ít tế bào hồng cầu hơn, các tế bào được tạo ra có xu hướng nhỏ hơn cũng như nhợt nhạt hơn so với tế bào hồng cầu bình thường. Khi tế bào hồng cầu không thể cung cấp đủ lượng oxy để đáp ứng nhu cầu của cơ thể, sẽ dẫn đến chứng thiếu máu.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 40% trẻ em từ 6 - 59 tháng tuổi, 30% phụ nữ trong độ tuổi từ 15 - 49 tuổi, 37% phụ nữ đang mang thai bị thiếu máu. Khoảng 1,92 tỷ người mắc bệnh thiếu máu trong năm 2021. Thiếu máu là một trong những vấn đề sức khỏe tác động đến phần lớn người dân trên toàn cầu, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ.
Thực phẩm cần bổ sung khi bị thiếu máu
Thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu nên bao gồm những loại thực phẩm gợi ý dưới đây:
1. Thực phẩm chứa nhiều vitamin B
Chế độ ăn cho người bị thiếu máu không thể bỏ qua những thực phẩm chứa nhiều vitamin B. Các loại vitamin B như vitamin B6, B9, B12… giữ vai trò quan trọng trong quá trình cấu thành tế bào hồng cầu và biệt hóa hồng cầu nguyên bào. Những thực phẩm chứa nhiều vitamin B bao gồm rau màu xanh đậm, trứng, măng tây, các loại đậu, cá ngừ, cá hồi, các loại hạt, hoa quả tươi...
Thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu không thể thiếu thực phẩm chứa nhiều vitamin B trong chế độ ăn
2. Thực phẩm chứa nhiều sắt
Sắt là thành phần quan trọng, cần thiết để cấu tạo nên hồng cầu - loại tế bào chuyên chở oxy đi nuôi cơ thể. Thiếu sắt là tác nhân hàng đầu dẫn đến bệnh thiếu máu. Những thực phẩm chứa nhiều sắt cần được đưa vào thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu, ví dụ như:
- Thịt đỏ: thịt heo, thịt bò, thịt cừu, thịt dê…
- Hải sản: tôm, cua, cá thu, cá mòi, sò điệp, cá ngừ, hàu, cá trích, cá hồi, cá tuyết…
- Rau củ: cải xoăn, cải bó xôi, cải ngọt, cải thìa, rau muống, đậu xanh, đậu Hà Lan, đậu đen, củ cải đường…
- Quả hạch: hạt óc chó, hạt điều, hạnh nhân, hạt chia, hạt dẻ, hạt hướng dương…
- Trái cây: dâu tây, nho, táo, lựu, hồng, lê, anh đào, bơ, dưa hấu, chôm chôm…
- Sữa và sản phẩm từ sữa: sữa, sữa chua, phô mai, bơ động vật…
3. Thực phẩm chứa nhiều vitamin C
Tiêu thụ vitamin C hỗ trợ cơ thể hấp thu sắt một cách hiệu quả hơn, từ đó sản sinh được nhiều hồng cầu hơn. Theo nghiên cứu, tiêu thụ 100 mg vitamin C mỗi ngày có thể giúp cơ thể cải thiện khả năng hấp thụ sắt lên đến 67%. Những loại thực phẩm chứa nhiều vitamin C nên được đưa vào chế độ dinh dưỡng cho người bị thiếu máu bao gồm: quýt, chanh, cam, ớt chuông, ổi, kiwi, dưa lưới, cà chua, dâu tây, cải bó xôi, bông cải xanh...
>> Xem thêm: Thiếu máu cần bổ sung gì?
Hướng dẫn gợi ý lên thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu
Thiếu máu nên ăn gì? Mỗi gia đình có thể tham khảo thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu được gợi ý dưới đây và cân nhắc áp dụng nếu cảm thấy phù hợp với nhu cầu và sở thích của bản thân. Người bị thiếu máu cũng có thể tự xây dựng thực đơn cho riêng mình dựa trên thực đơn tham khảo, bao gồm 3 bữa chính (sáng, trưa, tối) và 3 bữa phụ xen kẽ hoặc tùy nhu cầu, tư vấn bởi bác sĩ dinh dưỡng. Bữa chính (trưa, tối) cần có đủ 5 món là cơm, món mặn, món canh, món xào và tráng miệng (trái cây).
Thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu cần cung cấp đủ những dưỡng chất cần thiết, giúp cải thiện tình trạng thiếu máu
1. Thứ 2
- Sáng (7h): Hủ tiếu sườn
- Phụ (9h30): Sữa bí đỏ
- Trưa (11h30): Cơm trắng, cá mòi kho, thịt bò xào hành tây, canh sườn non hầm củ cải trắng, cam
- Phụ (14h): sâm bổ lượng
- Tối (17h30): Cơm trắng, tôm hấp nước dừa, nấm rơm xào cải thìa, gà hầm thuốc bắc, dưa lưới
- Phụ (20h30): Sữa đậu phộng
2. Thứ 3
- Sáng (7h): Cháo gạo nếp gan lợn
- Phụ (9h30): Sữa công thức (dành cho người thiếu máu)
- Trưa (11h30): Cơm trắng, sườn ram nước dừa, sò huyết xào mướp, canh cải bó xôi nấu cua xay, nho
- Phụ (14h): Chè đậu đỏ
- Tối (17h30): Cơm trắng, thịt băm kho lá quế, rau củ xào thập cẩm, canh bầu nấu tôm xay, táo
- Phụ (20h30): Sữa hạt sen
3. Thứ 4
- Sáng (7h): Bánh mì sandwich phết bơ đậu phộng
- Phụ (9h30): Sữa đậu nành
- Trưa (11h30): Cơm trắng, cá ngừ kho thơm, thịt bò xào giá hẹ, canh cải cúc nấu lá lách, dâu tây
- Phụ (14h): Rau câu dừa
- Tối (17h30): Cơm trắng, cá lóc hấp bầu, củ sắn xào thịt băm, canh gà hầm tam thất, lê
- Phụ (20h30): Sữa bắp
4. Thứ 5
- Sáng (7h): Bánh canh cua
- Phụ (9h30): sữa mè đen
- Trưa (11h30): Cơm trắng, thịt heo kho cà rốt, nấm kim châm xào trứng gà non, canh rau dền thịt băm, chôm chôm
- Phụ (14h): Sữa công thức (dành cho người thiếu máu)
5. Thứ 6
- Sáng (7h): Cháo cá hồi
- Phụ (9h30): Sữa tiệt trùng
- Trưa (11h30): Cơm trắng, gà kho gừng, thịt heo xào bông cải xanh, canh tôm nấu củ dền, kiwi
- Phụ (14h): Bánh chuối
- Tối (17h30): Cơm trắng, cá ngừ kho thơm, giá hẹ xào huyết, canh cà chua nấu trứng, lựu
- Phụ (20h30): Sữa đậu đỏ
6. Thứ 7
- Sáng (7h): Phở bò
- Phụ (9h30): Sữa công thức (dành cho người thiếu máu)
- Trưa (11h30): Cơm trắng, bò cuốn lá lốt, thịt heo xào măng tây, canh gà lá giang, bưởi
- Phụ (14h): Chè đậu đen
- Tối (17h30): Cơm trắng, cá hú kho, cà rốt xào tôm, canh cải bó xôi thịt băm, việt quất
- Phụ (20h30): Sữa hạt óc chó
7. Chủ nhật
- Sáng (7h): Bánh bao
- Phụ (9h30): Sữa gạo lứt
- Trưa (11h30): Cơm trắng, sườn nướng mật ong, khổ qua xào trứng, canh giò heo nấu rau củ, quýt
- Phụ (14h): Đậu hũ nước đường
- Tối (17h30): Cơm trắng, gà kho lá quế, bí non xào tôm, canh mọc rau củ, đu đủ chín
- Phụ (20h30): Sữa tiệt trùng
Những thực phẩm cần tránh khi bị thiếu máu
Bên cạnh việc xây dựng thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu, người bị thiếu máu cần biết nên tránh hoặc hạn chế dùng những loại thực phẩm chứa tanin, gluten, và axit oxalic.
1. Tránh các loại thức ăn đồ uống chứa tanin
Tanin là chất có nguồn gốc thực vật, có trong các loại thực phẩm như trà đen, trà xanh, ngô, rượu vang, cà phê... Tanin làm hạn chế sự hấp thụ sắt từ chế độ ăn uống. Người bị thiếu máu do thiếu sắt nên tránh dùng những loại thực phẩm có chứa tanin.
Trong thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu không nên dùng trà vì có chứa tanin làm hạn chế sự hấp thụ sắt
2. Thực phẩm chứa gluten
Hấp thụ quá nhiều gluten sẽ khiến đường ruột bị ảnh hưởng, làm cản trở quá trình hấp thu axit folic và sắt. Người bị thiếu máu nên tránh dùng những loại thực phẩm chứa nhiều gluten, ví dụ như bánh ngọt, các loại bia, yến mạch, lúa mì...
3. Thực phẩm chứa axit oxalic
Những loại thực phẩm chứa axit oxalic có thể làm cản trở quá trình hấp thu sắt trong một số trường hợp. Một vài loại thực phẩm chứa axit oxalic mà bạn nên tránh/hạn chế dùng nếu bị thiếu máu, chẳng hạn như rau mùi tây, socola...
Các loại sữa cho người thiếu máu an toàn
Bên cạnh thực đơn 7 ngày cho người thiếu máu, người bệnh có thể tham khảo, cân nhắc sử dụng một số dòng sữa phù hợp hoặc trực tiếp tư vấn bác sĩ dinh dưỡng.
Một số sản phẩm sữa bạn có thể tham khảo như FontActiv Complete. Đây là sản phẩm đến từ Tây Ban Nha. Một ly sữa này có thể mang đến 258 kcal (gồm 100% đạm whey). Thành phần của sữa còn chứa vitamin C, vitamin D, kẽm, đồng, magie, phốt pho... tốt cho sức khỏe. Đặc biệt, vitamin C rất hữu ích cho người bị thiếu máu.
Boost Glucose Control là sản phẩm sữa đến từ Thụy Sĩ. Loại sữa này phù hợp với người có nhu cầu bổ sung dưỡng chất, ví dụ như người bị thiếu máu. Người bệnh thiếu máu có thể sử dụng loại sữa này như một bữa ăn nhẹ. Boost Glucose Control có thể cung cấp đủ năng lượng mà cơ thể cần.
Fortimel Powder là sản phẩm đến từ Hà Lan. Loại sữa này là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng toàn diện. Với hàm lượng đạm cao cùng các loại vitamin, khoáng chất thiết yếu, Fortimel Powder có thể phù hợp cho người bị thiếu máu.
Sữa là sản phẩm chỉ hỗ trợ một phần, người bệnh thiếu máu quan trọng nhất là duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học và kết hợp điều trị theo chỉ định của bác sĩ.
Những lưu ý khi chọn món ăn cho người thiếu máu
Khi chọn món ăn cho người thiếu máu, cần lưu ý thêm một số vấn đề dưới đây:
- Hạn chế ăn thực phẩm chứa nhiều canxi như phô mai, sữa bò, sữa tươi, sữa đặc... chung với món bổ máu, do canxi làm giảm sự hấp thu sắt.
- Nên dùng kết hợp những loại thực phẩm giàu vitamin C như cải xoăn, cải bó xôi, bông cải xanh, nước ép cam, nước ép ổi, nước ép bưởi... để giúp cơ thể hấp thu sắt hiệu quả hơn.
- Người bệnh thiếu máu cần bổ sung cân đối vi chất sắt vào khẩu phần thông qua hai nguồn thực phẩm từ động vật và thực vật. Người bị thiếu máu cần cải thiện chất lượng của khẩu phần.
