Đậu đen xanh lòng là một loại thực vật giàu chất dinh dưỡng với tác dụng hạ lipid máu, ổn định đường huyết, giảm cân và tăng cường tiêu hóa. Trong số hai loại đậu đen, đậu xanh lòng được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng. Hãy cùng tìm hiểu về loại thực vật này qua bài viết dưới đây.
Đậu đen xanh lòng là gì?
Đậu đen, được biết đến với tên khoa học là Faboideae hoặc ô đậu, hắc đại đậu, có tên khoa học Vigna cylindrica (L.) Skeels, thuộc họ Fabaceae. Đây là một cây thân cỏ cao từ 50 - 100 cm, hoa màu tím, quả giáp dài và lá kép. Hạt của đậu có vỏ màu đen, chứa nhân màu xanh hoặc trắng.
Trong số hai loại đậu đen, đậu đen xanh lòng mang giá trị dinh dưỡng cao hơn. Hạt đậu xanh lòng nhỏ hơn và bóng hơn loại đậu trắng lòng, nhưng cứng hơn. Đậu đen xanh lòng có nhiều công dụng hơn so với đậu trắng lòng [^1^].
Đậu đen xanh lòng có nhiều công dụng hơn đậu trắng lòng
Thời điểm thu hoạch của đậu đen xanh lòng là sau khi quả chín già. Người trồng sẽ thu hái, tách vỏ, và phơi khô hạt bên trong. Sau đó, hạt được đóng gói và mang đến đơn vị thu mua. Bộ phận dùng được của cây chính là hạt.
Tác dụng của đậu đen xanh lòng
Đậu đen xanh lòng chứa nhiều chất như flavonoid, alkaloid, tannin, sterol, terpenoit, axit p-hydroxybenzoic, axit protocatechuic, axit 2,4-dimethoxybenzoic và các dẫn xuất của axit cinnamic. Ngoài ra, chất chlorogenic và anthoxyanin cũng được tìm thấy trong đậu [^2^].
Dựa trên những thành phần này, đậu đen xanh lòng có nhiều tác dụng hỗ trợ sức khỏe như sau:
1. Giảm đường huyết và lipid máu
Nghiên cứu cho thấy dầu chiết xuất từ đậu đen giảm đáng kể các chỉ số đường huyết, triglycerid, LDL và tăng HDL trên chuột mắc tiểu đường trong 21 ngày [^3^]. Đậu đen xanh lòng có tác dụng chính là ngăn ngừa biến chứng do bệnh tiểu đường và có lợi cho các trường hợp tăng lipid máu.
2. Hoạt tính chống oxy hóa
Đậu đen xanh lòng chứa axit neochlorogenic, axit chlorogenic và axit caffeic. Trong đó, axit chlorogenic có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch, ức chế khối u và kháng khuẩn. Đồng thời, axit chlorogenic còn thúc đẩy tiêu hóa và giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng và xơ vữa động mạch. Vỏ đậu đen cũng chứa anthoxyanozit, một hợp chất thuộc nhóm flavonoid có tác dụng cải thiện miễn dịch, phục hồi sau tập luyện, tầm nhìn và thị lực.
3. Dinh dưỡng cho năng lượng cao
Đậu đen chứa nhiều chất như protit, chất béo, gluxit, tro. Các protein này làm tăng trưởng, duy trì mô, cung cấp năng lượng và lưu trữ các chất dinh dưỡng. Ngoài ra, đậu đen còn chứa các chất canxi, phosphorus, sắt, vitamin B, vitamin PP, vitamin C, các vitamin và khoáng chất giúp phát triển xương, bảo vệ, tái tạo mô và tế bào, tăng cường miễn dịch. Đậu đen cũng chứa nhiều axit amin thiết yếu giúp tổng hợp protein cho cơ thể, cung cấp năng lượng và duy trì điều tiết hormone.
4. Thanh nhiệt giải độc
Đậu đen xanh lòng chứa selen, một khoáng chất vi lượng giúp cơ thể khỏe mạnh. Selen làm chậm quá trình lão hóa, giảm nguy cơ ung thư, giảm stress và giảm hen suyễn. Đặc biệt, selen còn thúc đẩy mọc tóc, giảm rụng tóc, trị nấm và cải thiện chất lượng tóc. Bổ sung selen cũng giúp tăng các enzym chống oxy hóa và bảo vệ gan, đặc biệt đối với các người nghiện rượu và xơ gan do rượu.
5. Bảo vệ tim mạch
Đậu đen xanh lòng chứa các chất delphinidin và petunidin, các anthoxyanin có tác dụng chống oxy hóa và kháng khuẩn mạnh. Chúng thúc đẩy chuyển hóa chất béo và cholesterol, giảm nguy cơ tim mạch, đột quỵ và ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
6. Giảm cân
Do chứa các chất khoáng, chất xơ và các protein giúp chuyển hóa chất béo nhanh hơn. Đậu đen xanh lòng giúp giảm mỡ và tạo năng lượng cho cơ thể.
7. Ngừa ung thư
Loại đậu này chứa flavonoid, hợp chất chống ung thư. Flavonoid là chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp hấp thu vitamin C, hỗ trợ hệ miễn dịch và ngăn ngừa stress oxi hóa. Vì vậy, flavonoid giúp ngăn ngừa và chữa bệnh ung thư.
8. Tác dụng theo y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, đậu đen xanh lòng có vị ngọt, tính bình, không độc. Quy kinh tỳ, thận. Có tác dụng bổ thận, bổ huyết, thanh nhiệt giải độc, đi tiện ra máu và đau lưng thai sản. Đậu đen còn được dùng để nấu với hà thủ ô, làm vị thuốc có màu đen, có tác dụng bổ thận.
Cách dùng đậu đen xanh lòng
Đại tiện ra máu
Đậu đen được tán thành bột, hòa với rượu ấm và uống trong ngày. Liều dùng là 20 - 40 g/ngày.
Trẻ em, người già suy nhược, chóng mặt, mất ngủ
Hỗn hợp gồm đậu đen 30 g, hạt sen 16 g, long nhãn 8 g, nấu chín với một chén nước. Dùng cả nước và bã.
Tăng cường thị lực, đen tóc, da hồng
Hạt đậu đen được rang thơm, sau đó nghiền thành bột và bảo quản để dùng lâu dài. Mỗi ngày dùng 20 - 40 g bột pha nước ấm và uống như trà.
Bồi bổ sức khỏe sau bệnh lâu ngày
Đậu đen được nấu cháo với gạo tẻ và ăn trong ngày. Đậu đen 30 g, đại táo 30 g, đường 10 g, nước cốt dừa, nấu dùng trong 3 - 5 ngày để bồi bổ sức khỏe.
Liều dùng và kiêng kỵ
- Nếu dùng dạng bột hay dạng thuốc, liều dùng từ 20 - 40 g/ngày.
- Những người có thể hàn như sợ lạnh, người lạnh tay chân nên cho vài lát gừng khi dùng.
- Người tiêu hóa kém và thể hư hàn nhiều (lạnh bụng, dễ tiêu chảy, sợ lạnh) không nên dùng.
Đậu đen xanh lòng có giá trị dinh dưỡng cao và được ưa chuộng hơn. Ngoài giá trị dinh dưỡng, nó còn được dùng như một loại thuốc trong nhiều trường hợp. Tuy nhiên, cần cẩn trọng đối với những người hay lạnh bụng, sợ lạnh và chân tay lạnh. Trước khi sử dụng đậu đen xanh lòng dưới dạng thuốc, nên tham vấn ý kiến của bác sĩ điều trị.
[^1^]: Đậu đen xanh lòng: tác dụng và những lưu ý khi dùng. Bác sĩ Y học cổ truyền Nguyễn Thị Thiên Hương. [^2^]: Đậu đen xanh lòng: tác dụng và những lưu ý khi dùng. Bác sĩ Y học cổ truyền Nguyễn Thị Thiên Hương. [^3^]: Đậu đen xanh lòng: tác dụng và những lưu ý khi dùng. Bác sĩ Y học cổ truyền Nguyễn Thị Thiên Hương.
