Rối loạn lipid máu là một chứng bệnh phổ biến trong cộng đồng, ảnh hưởng chủ yếu đến người trưởng thành, bao gồm cả người cao tuổi, người thừa cân và người gầy. Đây là một trong những yếu tố hàng đầu gây ra các bệnh tim mạch như xơ vữa động mạch vành, nhồi máu cơ tim, đột quỵ não, bệnh động mạch chi dưới, và nhiều bệnh lý khác.
Theo thống kê của Tổng hội Y học Việt Nam, gần 50% người trưởng thành sống tại thành thị bị mỡ máu cao do chế độ dinh dưỡng và vận động không hợp lý. Mỡ máu cao là tình trạng cơ thể có mức cholesterol vượt quá mức bình thường trong huyết thanh. Cholesterol là một loại mỡ không tan trong nước, cần được vận chuyển trong máu bằng các hạt mỡ đặc biệt được gọi là lipoprotein.
Cholesterol đóng vai trò quan trọng trong cơ thể, được sử dụng để xây dựng các tế bào và tổng hợp hormone và vitamin D. Tuy nhiên, khi mức cholesterol trong máu quá cao, nó có thể bám vào thành mạch máu và hình thành các mảng xơ vữa, gây ra các biến chứng nguy hiểm như nhồi máu cơ tim, đột quỵ não, tắc động mạch chi.
Triệu chứng của mỡ máu cao
Rối loạn lipid máu thường không có triệu chứng rõ ràng, thường chỉ được phát hiện khi gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Một số dấu hiệu có thể nhận biết như cảm giác đau thắt ngực không thường xuyên, vùng ngực cảm giác khó chịu như bị đè nặng, bóp nghẹt, đầy tức kéo dài từ vài phút đến hàng chục phút rồi tự mất mà không cần điều trị, nhưng lại có thể tái diễn bất cứ lúc nào. Có thể có dấu hiệu bất thường khác đi kèm cơn đau thắt ngực như vã mồ hôi, đau đầu, hoa mắt chóng mặt, khó thở, hồi hộp, sức lao động giảm sút, cơ thể thường xuyên mệt mỏi, tê bì chân tay, yếu liệt nửa người, nói khó, nói ngọng.
Những đối tượng có nguy cơ cao bị rối loạn lipid máu bao gồm:
- Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tăng lipid máu
- Người có chế độ ăn uống quá nhiều chất béo bão hòa, thừa cân, béo phì, ít vận động, ngồi nhiều
- Người hút thuốc lá chủ động và thụ động
- Người mắc bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh thận mạn, gút, suy giáp
- Người uống nhiều rượu bia, bị rối loạn chuyển hóa
- Phụ nữ tiền mãn kinh
Nguyên nhân mỡ máu cao
Lý do dẫn đến mỡ máu cao thường là do chế độ dinh dưỡng không hợp lý như ăn nhiều mỡ động vật, phủ tạng động vật, lòng đỏ trứng, sữa toàn phần, bơ, thịt đỏ, và các đồ ăn nhanh. Ăn nhiều đường cũng là một nguyên nhân, vì khi gan tạo ra nhiều cholesterol xấu và chất béo trung tính, lượng cholesterol tốt sẽ ít hơn. Lười vận động và rèn luyện thể lực cũng là một nguyên nhân.
Ngoài ra, còn có thể kể đến một số nguyên nhân khác như sử dụng thuốc tránh thai, retinoid, corticosteroid, thuốc kháng vi rút và thuốc chống co giật có thể có ảnh hưởng không mong muốn đến lượng cholesterol. Một số loại thuốc điều trị huyết áp cao cũng có thể làm tăng cholesterol. Các bệnh lý khác như vấn đề về tuyến giáp, tiểu đường tuýp 2, thời kỳ mãn kinh, vấn đề về gan, thận cũng có thể gây ra mỡ máu cao.
Xét nghiệm chẩn đoán mỡ máu cao
Phương pháp chẩn đoán mỡ máu cao phổ biến nhất hiện nay là xét nghiệm máu, thường là xét nghiệm khi đói. Người được xét nghiệm không được ăn uống bất cứ thứ gì trong vòng 9-12 giờ trước khi lấy mẫu máu. Từ kết quả xét nghiệm máu, rối loạn lipid máu có thể nhận biết qua một số dấu hiệu như tăng Cholesterol toàn phần, tăng lượng Triglycerid, nồng độ LDL cao, và nồng độ HDL thấp.
Ảnh: diag.vn
Phương pháp điều trị mỡ máu cao
Phương pháp điều trị rối loạn lipid máu chủ yếu bao gồm thay đổi lối sống lành mạnh và vận động thể thao hợp lý, cùng với việc sử dụng thuốc nếu cần thiết. Các thuốc phổ biến để giảm mức cholesterol trong máu bao gồm statins, niacin, nhựa gắn acid mật, các dẫn xuất của acid fibric, thuốc dạng kháng thể đơn dòng ức chế enzyme PCSK9, và các acid béo Omega-3.
Việc sử dụng thuốc điều trị mỡ máu cao cần dựa trên sự tư vấn và hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả và kiểm soát tác dụng phụ có thể gây ra.
Chăm sóc mỡ máu cao hiệu quả tại nhà
Rối loạn lipid máu có thể xảy ra và tiến triển âm thầm, do đó nên xét nghiệm mỡ máu định kỳ, nhất là nếu bạn có các yếu tố nguy cơ như đái tháo đường, béo phì. Những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ cao mắc mỡ máu cao và bệnh tim, vì vậy giảm cân sẽ giúp cải thiện tình trạng mỡ máu.
Điều trị các bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh mạch vành, suy tim, suy thận cũng là một phần quan trọng trong việc kiểm soát mỡ máu cao. Điều chỉnh lối sống cũng cần thiết, nên tránh thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến, đồ ngọt và nước ngọt có ga, thay vào đó ăn nhiều thực phẩm tươi ngon, giàu dinh dưỡng như rau xanh, hoa quả, các loại thịt trắng như gà, cá, tôm và tự nấu ăn tại nhà để kiểm soát chất béo và muối trong bữa ăn.
Tăng cường vận động thể dục thể thao hàng ngày giúp giảm lượng cholesterol xấu, tăng cholesterol tốt và có lợi cho cơ thể. Giảm cân, giải tỏa stress, hút thuốc lá và tuân thủ chỉ định của bác sĩ cũng là những biện pháp quan trọng trong việc chăm sóc mỡ máu cao.
Ảnh: sahyadrihospital.com
Để sống chung với rối loạn lipid máu hiệu quả, hãy tăng cường sử dụng các thực phẩm tốt cho tim mạch, giàu chất xơ như rau, quả và ngũ cốc nguyên hạt. Ưu tiên ăn các loại chất béo không bão hòa có lợi như axit béo omega-3 có trong cá hồi, cá thu, hạt chia, hạt lanh. Sử dụng dầu olive hoặc các loại dầu chứa nhiều chất béo không bão hòa đơn khi nấu ăn. Đồng thời, nên thường xuyên tập thể dục và giảm căng thẳng bằng cách thư giãn, tập yoga, thiền hoặc tham gia các hoạt động giải trí lành mạnh.
Cholesterol máu là một yếu tố quan trọng trong cơ thể và cần được duy trì ở mức cân bằng. Nếu mỡ máu bị rối loạn, có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng. Hy vọng bài viết trên đã mang đến thông tin hữu ích cho những bạn quan tâm đến tình trạng rối loạn lipid máu.
