Mỗi năm, vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 âm lịch, trên các chợ mạng lại sôi động với những người mua và bán quả cọ. Từng là loại quả đặc trưng của các vùng Phú Thọ, Nghệ An và Hà Tĩnh, quả cọ bây giờ đã trở thành "đặc sản" được nhiều thực khách tìm mua vì hương vị độc đáo, bùi bùi và lạ miệng.
Một đặc sản từ quê lên phố
Theo người dân địa phương, cây cọ bắt đầu ra hoa và kết quả vào giữa tháng 7 âm lịch. Quả cọ bắt đầu chín sau 3-4 tháng, khi vỏ chuyển từ màu xanh đậm sang màu xanh da trời. Thời gian chín của quả cọ có thể kéo dài từ vài tháng tùy thuộc vào điều kiện thời tiết.
Khi đến mùa, người dân bắt đầu thu hoạch cọ. Cây cọ cao và nhiều gai, người ta thường dùng cù lèo để hái. Nếu không khéo, quả cọ có thể bị xây xát, sứt sẹo và giảm độ ngon.
Hương vị độc đáo của quả cọ
Quả cọ có hình dạng bầu dục, chỉ nhỏ bằng ngón tay cái của người lớn, và lớn hơn chỉ khoảng 2 đầu ngón tay. Khi chín, quả cọ có màu xanh dương thẫm hoặc hơi nâu đen. Sau khi hái về, quả cọ được rửa sạch để loại bỏ bụi bẩ n.
Vì quả cọ có vị chát, người dân thường "ỏm" (làm chín) để làm cho nó mềm hơn, bớt chát và có vị ngọt, bùi, béo ngậy. Tuy nhiên, quá trình làm chín quả cọ đòi hỏi sự khéo léo và công phu.
Một quá trình làm chín đầy kỳ công
Sau khi rửa sạch, quả cọ được xóc lẫn với những mảnh cật nứa già để bong vỏ. Sau đó, nước sôi lăn tăn có nhiệt độ khoảng 85-90 độ C được đổ vào thùng hoặc chậu chứa quả cọ. Quả cọ được ủ trong nước ấm trong khoảng 15-20 phút cho đến khi chín mềm. Quá nhiệt độ quá nóng sẽ làm cho quả cọ teo lại, ăn cứng và chát. Quá lâu ủ cọ sẽ làm cho nó mềm nhũn và giảm độ ngon.
Người làm chín cọ cần căn chỉnh nhiệt độ nước và thời gian một cách hợp lý. Khi mặt nước nổi lên những váng màu vàng và quả chuyển từ màu xanh đậm sang màu vàng, quả cọ đã chín. Nếu các yếu tố cần thiết được cân đối, quả cọ sẽ có độ ngọt, độ mềm và chất lượng tốt.
Mục tiêu của một người nghệ sĩ cọ
Chị Nguyễn Hương, người quê ở Phú Thọ nhưng hiện đang sống tại Hà Nội, đã bắt đầu bán quả cọ từ năm 2018 khi nhận thấy nhiều người làm văn phòng tìm mua loại quả này để ăn vặt.
"Ở quê, quả cọ là một loại thức ăn vặt dân dã. Khi mang lên thành phố, quả cọ lại trở thành đặc sản được nhiều người coi trọng. Thấy đồng nghiệp mua làm quà vặt và khen ngon nhiều, tôi nhờ người nhà gửi xuống để bán. Ban đầu, tôi chỉ bán thử một ít, nhưng sau đó nhiều người đặt mua quá nên tôi đã tăng sản lượng. Năm ngoái, tôi bán được cả tạ cọ. Một người ăn ngon lại giới thiệu cho người khác mua", chị Hương cho biết.
Chị Hương, nhờ nắm vững kinh nghiệm trồng cọ trong nhiều năm, đã biết cách chọn cọ chất lượng. Đối với chị, cọ ngon phải là cọ nếp. Để làm quả cọ chín mềm và thơm ngon, cần chọn quả già. Ngoài ra, quá trình làm chín cọ cũng đòi hỏi sự khéo léo và công phu. Nếu không cẩn thận, một mẻ cọ có thể bị hủy hoại.
"Nhiều người không biết, việc cho quả cọ trực tiếp vào nồi nước sôi để làm chín là sai. Phải đun nước sôi lăn tăn, không để sôi sùng sục, sau đó đổ vào thùng hoặc chậu để ngâm quả cọ. Khi ủ cọ trong nước ấm, nếu thấy váng nổi lên đầy mặt nước, quả cọ đã chín. Nếu không thấy váng nổi, quả cọ không ngon. Tôi chỉ dám bán khi thấy quả cọ sau khi làm chín đạt chất lượng, còn không tôi sẽ bán rẻ hoặc từ chối bán mẻ cọ đó", chị Hương chia sẻ.
Đặc sản cọ được yêu thích
Không chỉ xuất hiện trên các phiên chợ quê, quả cọ ỏm còn trở thành mặt hàng được rao bán nhiệt tình trên các chợ mạng. Anh Hùng, một tiểu thương nông sản tại Hà Nội, cho biết mỗi khi đến mùa cọ, anh nhập hàng về Thủ đô để phục vụ khách "sành ăn". Trong những lần có cọ ngon, khách đặt mua nhiều đến nỗi anh không đủ hàng để bán. Một số khách hàng "nghiện" cọ còn đặt trước và chỉ chờ đến khi có cọ nếp ngon để mua về ăn.
"Cọ thường có giá khoảng 60.000 đồng/kg, nhưng cọ nếp ngon lại có giá cao hơn, thậm chí có khi gần 100.000 đồng/kg mà vẫn có khách tranh nhau mua. Tôi bán cả cọ tươi và cọ ỏm. Việc làm chín cọ chỉ tốn thêm 5.000 - 10.000 đồng tiền công. Nhiều khách hàng thích ăn cọ, nên họ mua vài cân để thưởng thức", anh Hùng chia sẻ.
Theo anh Hùng, quả cọ ngon nhất được thu hoạch từ những cây lâu năm, không bị tỉa lá, cao vút và không thể đến bằng thang leo. Quá trình thu hoạch cọ cũng không dễ dàng, đặc biệt khi thời tiết mưa gió. Nếu không may mua phải những cây cọ nhiễu sâu hoặc quả cọ chưa chín kỹ, khi làm chín sẽ trở nên đắng chát và không thể ăn được.
Đặc sản cọ trong nhiều món ăn ngon
Cọ không chỉ là loại quà vặt khiến giới văn phòng mê mẩn mà còn là nguyên liệu làm nên nhiều món ăn ngon. Ở một số vùng, cọ nếp được sử dụng để làm bánh dầy. Sau khi làm chín, lớp cùi cọ nếp màu vàng như mật, thơm ngon được bóc ra và giã nhuyễn để làm nguyên liệu cho bánh.
Ngoài ra, quả cọ cũng có thể được chế biến thành món dưa cọ ngày Tết hay cọ kho cá, kho thịt rất thơm ngon. Với hương vị bùi ngậy và chan chát đặc trưng, quả cọ khiến cho thực khách ăn một lần là nhớ mãi. Hãy thưởng thức một miếng cọ để trải nghiệm độ dẻo, bùi bùi trong miệng và cảm nhận như đang trở về tuổi thơ. (Theo Dân Trí)
