Đậu đen không chỉ có giá trị dinh dưỡng cao mà còn được sử dụng trong nhiều món ăn như chè, xôi hoặc rang khô làm trà. Hiện nay, đậu đen càng được nhiều người dùng để giảm cân và hỗ trợ các bệnh rối loạn chuyển hóa.
Theo y học hiện đại, hạt đậu đen chứa 24,2% protein, 1,7% chất béo, 53,3% carbohydrate và 2,8% chất xơ. Ngoài ra, hạt đậu đen còn chứa nhiều canxi, phosphorus, các vitamin B, C và các axit amin cần thiết cho cơ thể.
Trong Đông y, đậu đen có vị ngọt, bình; vào tỳ, thận, có tác dụng hoạt huyết lợi thủy, khu phong giải độc, trị vàng da phù nề, đầy trướng bụng ngực, gân cơ co cứng, viêm sưng do ngộ độc thuốc và hóa chất...
Đậu đen tốt cho sức khỏe nhưng người bị bệnh đại tràng, bệnh thận hạn chế dùng.
Đậu đen cũng được sử dụng trong nhiều bài thuốc phổ biến như:
Chữa đau lưng:
- Bài 1: Giã dập 100g đậu đen, đem xào với chút dấm, khi còn ấm thì đắp trực tiếp vào vùng lưng bị đau, dùng gạc cuốn lại để qua đêm.
- Bài 2: 1 cái đuôi bò + 50g đậu đen đem hầm nhừ với nước. Ăn 2-3 lần/tuần.
Chữa mắt mờ:
- Đậu đen 100g, mè đen 100g. Sao khô, tán bột, trộn đều. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 2 thìa cà phê (8g). Uống lâu ngày, mắt dễ chịu hoặc đỡ mờ hơn.
Chữa mất ngủ:
- Đậu đen 30g, hạt sen 15g để cả tim và sao vàng, lá vông 15g, lá dâu tằm 20g, lạc tiên 125g, thảo quyết minh 8g sao vàng. Sắc lấy nước uống 1 ngày, uống liên tục từ 10-15 ngày. Bài thuốc này không chỉ trị mất ngủ mà còn cải thiện chứng đau lưng, ù tai, buồn bực, uể oải, choáng váng đầu óc, bốc hỏa.
Chữa chứng tóc bạc sớm:
- Bạn dùng 50g đậu đen nấu nước. Sau đó lấy nước đậu đen chưng cách thủy với 300g hà thủ ô khoảng 2-3 giờ. Mỗi ngày dùng từ 15-20g dạng nước sắc và dạng bột khoảng 5g.
Chữa táo bón, tiểu rắt:
- Đậu đen rang chín cùng với tỏi đập dập. Sau đó cho vào nồi ninh nhừ và uống vào buổi sáng sớm. Sử dụng liên tục trong nửa tháng.
Lưu ý khi dùng đậu đen: Đậu đen tốt cho sức khỏe, nhưng không nên lạm dụng và ăn uống quá nhiều. Bạn chỉ nên dùng đậu đen như món nước giải khát, tuần sử dụng 2-3 lần, mỗi lần khoảng 100-250ml vừa đủ không gây cảm giác no. Đừng dùng nước đậu đen thay thế nước uống hàng ngày.
Có những nhóm người cần hạn chế sử dụng đậu đen hoặc cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước:
- Người bị bệnh thận: Nước đậu đen có tác dụng lợi tiểu, do đó người có bệnh về thận cần thận trọng khi sử dụng.
- Người đang dùng thuốc có chứa khoáng chất: Nước đậu đen chứa phytate gây cản trở sự hấp thu của các khoáng chất như sắt, kẽm, đồng và phosphorus.
- Người mắc bệnh viêm đại tràng, đi ngoài phân lỏng, tiêu chảy, tiêu hóa kém không nên dùng đậu đen. Nếu muốn uống, bạn nên rang lên và dùng với số lượng ít.
- Trẻ em và người già: Hàm lượng protein trong đậu đen cao, khiến cho người già, trẻ em hay người có thể trạng yếu khó tiêu thụ hết lượng protein này, dễ dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa, đầy bụng, đau bụng.
Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng đậu đen trong trường hợp thuộc nhóm trên.
Bác sĩ chuyên khoa 2 Huỳnh Tấn Vũ, giảng viên khoa Y học Cổ truyền, Trường Đại học Y Dược TP.HCM
