Hiện nay, tình trạng béo phì đang gia tăng trên toàn thế giới, đặc biệt là ở nam giới. Với dự đoán năm 2030 có tới 50% dân số mắc phải béo phì, chúng ta đang đứng trước một vấn đề đáng lo ngại. Tại Việt Nam, tình trạng này cũng đang tăng nhanh, đặc biệt ở nam giới. Vậy béo phì nam là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị như thế nào?
Béo phì nam: Một vấn nạn cần giải quyết
Béo phì nam là sự tích tụ chất béo bất thường hoặc quá mức ở nam giới, gây nguy cơ cho sức khỏe khi chỉ số khối cơ thể (BMI) của người phương Tây vượt quá 30kg/m2 và khi BMI ở người châu Á vượt quá 25kg/m2. Béo phì nam gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như bệnh tim, tiểu đường, huyết áp cao, viêm khớp và ung thư.
Béo phì nam có chỉ số khối cơ thể (BMI) trên 30 dễ gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
Béo phì nam và béo phì nữ: Hai khái niệm khác nhau
Béo phì nam và béo phì nữ có sự khác biệt trong phân bố mỡ trong cơ thể. Béo phì "Androide" hay béo phì trung tâm thường gặp ở nam giới, có hình dạng như quả táo với mỡ tích tụ ở vùng bụng. Trong khi đó, béo phì "gynoide" hay béo phì ngoại vi thường gặp ở nữ giới, có hình dạng như quả lê với mỡ tích tụ ở vùng hông, đùi và mông.
Nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến béo phì cũng khác nhau giữa hai loại béo phì này. Béo phì "Androide" ở nam giới có nguy cơ cao mắc các bệnh về tim mạch, đái tháo đường type 2. Trong khi đó, béo phì "gynoide" ít liên quan đến các bệnh tim mạch. Sau giai đoạn mãn kinh, phụ nữ sẽ chuyển tích tụ chất béo hơn ở nội tạng, gây béo phì "Androide" và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Nguyên nhân gây béo phì ở nam giới
Nguyên nhân gây béo phì ở nam giới có thể là do nhiều yếu tố bao gồm:
1. Ít vận động
Khi ít vận động, cơ thể sẽ tích tụ nhiều chất béo. Vì vậy, hãy tập luyện những môn thể thao mình yêu thích và tập đi bộ ít nhất 20 - 30 phút mỗi ngày để có một cơ thể cân đối.
2. Tuổi tác
Ở mỗi độ tuổi khác nhau, sẽ có mức tiêu hao năng lượng khác nhau. Vì vậy, cần điều chỉnh chế độ ăn uống và lượng calo tiêu thụ phù hợp với độ tuổi của mình.
3. Yếu tố di truyền
Béo phì cũng có yếu tố di truyền, nếu trong gia đình có người thân bị béo phì, khả năng các thành viên khác cũng mắc phải béo phì sẽ cao hơn.
4. Chế độ ăn kiêng không hợp lý
Chế độ ăn kiêng không hợp lý có thể khiến cơ thể gầy đi rất nhanh nhưng cũng dễ tăng cân trở lại sau đó. Việc ăn kiêng nhiều lúc còn gây phản tác dụng . Vì vậy, nên điều chỉnh chế độ ăn uống theo nhu cầu thực tế và theo sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.
5. Vấn đề về hormone
Rối loạn hormone cũng là nguyên nhân gây tăng cân ở nam giới.
6. Stress, trầm cảm
Tình trạng stress, trầm cảm cũng có thể gây tăng cân do ảnh hưởng đến thói quen ăn uống.
7. Tế bào mỡ
Việc ăn quá nhiều chất béo, đồ ngọt, thức ăn nhanh và ít vận động dẫn đến dư thừa năng lượng được tích tụ dưới dạng tế bào mỡ.
8. Chế độ ăn không hợp lý
Ăn nhiều, ăn vặt, ăn không đúng giờ cũng sẽ làm tăng lượng tế bào mỡ. Hãy lắng nghe cơ thể của bạn và ngừng ăn khi đã cung cấp đủ nhu cầu cho cơ thể.
9. Bỏ thuốc lá
Bỏ thuốc lá sẽ giúp tăng cân rất nhanh. Vì chất nicotine trong thuốc lá làm tăng tốc độ trao đổi chất và lượng calo mà cơ thể sử dụng khi nghỉ ngơi. Hút thuốc cũng là một thói quen, sau khi bỏ hút thuốc dễ gây thèm ăn thức phẩm có hàm lượng calo cao để thay thế thuốc lá.
Hạn chế ăn vặt, đồ ăn chứa nhiều chất béo như thức ăn nhanh để tránh tăng cân.
Triệu chứng và chẩn đoán béo phì ở nam giới
Một số triệu chứng béo phì ở nam giới mà người bệnh cần nhận biết sớm để cải thiện và tránh nguy cơ mắc bệnh như:
- Thay đổi cân nặng trong một thời gian ngắn.
- Thường xuyên ngủ ngáy.
- Đau lưng.
- Thường xuyên bị khó thở.
- Ợ nóng.
- Thay đổi về da.
- Suy tĩnh mạch.
- Huyết áp cao.
Để chẩn đoán béo phì ở nam giới, bác sĩ thường khám sức khỏe và yêu cầu người bệnh thực hiện một số xét nghiệm như kiểm tra BMI, đo vòng eo, siêu âm đo độ dày của mô mỡ, hấp phụ tia X năng lượng kép (DEXA), MRI, CT scanner, đo thành phần cơ thể bằng phương pháp phân tích trở kháng điện sinh học (BIA), kiểm tra các vấn đề sức khỏe khác như huyết áp, lipid máu, đường huyết và một số xét nghiệm khác.
Mỡ tích tụ quanh eo dễ làm tăng nguy cơ bệnh tim, tiểu đường.
Cách điều trị béo phì ở nam giới
Có nhiều phương pháp điều trị béo phì ở nam giới, bao gồm:
1. Giảm ăn
Nguyên tắc giảm ăn là tiêu thụ ít calo hơn nhu cầu sử dụng, để cơ thể đốt cháy mỡ dự trữ và giảm cân. Cần cân bằng khẩu phần ăn, hạn chế đường, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa. Bổ sung nhiều chất xơ, vitamin và khoáng chất từ trái cây, rau củ quả và ngũ cốc nguyên hạt. Chia khẩu phần ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày.
2. Tăng cường tập luyện
Hoạt động thể chất giúp cơ thể đốt cháy năng lượng từ mỡ và duy trì cân nặng hợp lý. Nên tập luyện ít nhất 30 phút mỗi ngày, từ 5 - 7 ngày một tuần để ngăn ngừa tăng cân và cải thiện sức khỏe tim mạch.
3. Sử dụng thuốc
Điều trị bằng thuốc thường được xem xét cho những người có bệnh đi kèm liên quan đến cân nặng hoặc những người không đạt được mục tiêu giảm cân bằng can thiệp lối sống. Lựa chọn thuốc chống béo phì nên được cá nhân hóa và đưa ra sau khi đánh giá các rủi ro và lợi ích của từng lựa chọn điều trị. Một số thuốc chống béo phì phổ biến bao gồm chất chủ vận glucagon-like peptide 1 (GLP-1), phentermine-topiramate, orlistat, bupropion-naltrexone và phentermine.
4. Can thiệp khác
Nếu béo phì gây hạn chế sinh hoạt, người quá béo phì có thể áp dụng các biện pháp can thiệp đặc biệt như đặt bóng vào dạ dày, phẫu thuật nội soi nối dạ dày, khâu nhỏ dạ dày hoặc phẫu thuật lấy mỡ ở bụng.
Tập thể dục thường xuyên giúp giảm mỡ thừa, giảm lipid máu, kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp.
Phòng ngừa béo phì nam giới
Để tránh mắc béo phì, nam giới có thể áp dụng một số cách phòng ngừa như:
- Tiêu thụ ít chất béo "xấu" như chất béo bão hòa và chất béo đông đặc.
- Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn và đường.
- Ăn nhiều rau, trái cây và chất xơ.
- Ăn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp.
- Duy trì một lối sống lành mạnh và tránh stress.
- Tập thể dục thường xuyên ít nhất 30 phút mỗi ngày.
- Lập danh sách thực phẩm để chuẩn bị mua sắm hoặc nấu ăn với các thực phẩm lành mạnh tốt cho sức khỏe.
Nếu bạn gặp vấn đề về béo phì nam giới, hãy đến khám và được tư vấn bởi chuyên gia và bác sĩ giàu kinh nghiệm tại Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh TP.HCM. Bệnh viện trang bị các thiết bị hiện đại và đội ngũ chuyên gia, bác sĩ đảm bảo chất lượng dịch vụ khám, chẩn đoán và điều trị các vấn đề về béo phì nam giới.
