Vùng Nam Bộ luôn được biết đến với các món ăn độc đáo và đa dạng. Những tác phẩm văn học nổi tiếng của nhà văn Sơn Nam và nhà báo Vũ Bằng đã truyền tải chất sống và sự phong phú của ẩm thực Nam Bộ. Những món ăn như còng lột chiên bột chua ngọt và cháo le le là những điểm đặc trưng của vùng này.
Ăn uống không chỉ đơn thuần là nhu cầu sinh tồn mà còn là một phần của văn hóa vùng miền và dân tộc. Mỗi quốc gia, dân tộc đều có những đặc điểm riêng về ẩm thực. Việc so sánh và nhận thức sự đa dạng và khác biệt của các vùng ẩm thực là điều rất quan trọng.
Tính hoang dã và tính sáng tạo trong ẩm thực Nam Bộ thể hiện ở việc sử dụng nguồn nguyên liệu tự nhiên và chế biến chúng thành những món ăn đa dạng. Vùng đất Nam Bộ trù phú với các nguồn lợi tự nhiên, tuy nhiên, lịch sử đã chứng minh rằng việc khai phá và khắc phục khó khăn từ thiên nhiên không phải lúc nào cũng dễ dàng.
Người lưu dân Nam Bộ đã chiến đấu với thiên nhiên khắc nghiệt, chiến đấu với sự hoang dã và tìm cách tận dụng tối đa những nguồn lợi tự nhiên. Đất đai ban đầu ở Nam Bộ đa phần là rừng hoang, trũng thấp và ô nhiễm nước, nhưng với sự cống hiến và sáng tạo của con người, vùng đất Nam Bộ dần trở thành một nơi phồn thịnh và đầy sức sống.
Tính hoang dã của người Nam Bộ thể hiện ở việc ưa thích sử dụng rau quả. Rau quả là nguồn thực phẩm dồi dào có sẵn ở ao hồ, vườn ruộng và dễ dàng thu hoạch. Từ rau đắng, rau dềnh, rau răm đến các loại cây và đọt cây, người Nam Bộ ăn đủ các loại rau và sử dụng chúng trong nhiều món ăn khác nhau.
Ngoài các loại cá và tôm bắt từ ao, đìa, người Nam Bộ còn ăn nhiều loại hải sản hoang dã như cá lóc, cá trê, ba khía, chuột đồng và côn trùng như cào cào, dế. Tính hoang dã này thể hiện sự sáng tạo và đa dạng trong chế biến và sử dụng các loại thực phẩm hoang dã.
Người Nam Bộ có thói quen chế biến và ăn ngay tại chỗ, làm cho món ăn gắn liền với không gian tự nhiên như vườn, ruộng, ao. Ví dụ như cá lóc nướng trui và nồi canh chua cá lóc được nấu ngay sau khi bắt cá. Mọi nguyên liệu đều có sẵn trong vườn và không cần phải đi chợ. Điều này thể hiện tính hoang dã và sự tương tác mật thiết giữa con người và môi trường.
Đã từ lâu, người Nam Bộ đã cải tạo thiên nhiên bằng sự lao động và trí tuệ của mình. Với điều kiện thuận lợi và mưa thuận gió hòa, Nam Bộ ngày càng trở nên phồn thịnh. Cá và nguồn lợi từ sông nước dồi dào, và người dân không cần nuôi cá mà chỉ cần tát đìa để bắt cá. Tình trạng này đã làm nổi bật tính hoang dã và tính sáng tạo trong ẩm thực Nam Bộ.
Tính sáng tạo trong ẩm thực Nam Bộ được thể hiện qua cách chế biến và kết hợp các nguyên liệu khác nhau. Một món ăn có thể được chế biến với nhiều loại động và thực vật khác nhau. Ví dụ như món kho có thể được chế biến với cá lóc, cá trê, cá hủn hỉn, cá sặc, cá chạch, cá rô, gà và dừa. Mỗi loại cá cũng có thể được chế biến thành nhiều món khác nhau như cá lóc nướng, cá lóc kho nước dừa và cá lóc chiên.
Điều đặc biệt là một loại sinh vật cũng có thể được chế biến thành nhiều món khác nhau với phong cách và hương vị riêng. Ví dụ như cá lóc có thể được chế biến thành hơn 20 món khác nhau như cá lóc nướng trui, cá lóc kho tương gừng và cá lóc xào ớt xanh. Điều này thể hiện sự sáng tạo và đa dạng của ẩm thực Nam Bộ.
Tính hoang dã và tính sáng tạo là những đặc trưng quan trọng trong văn hóa ẩm thực Nam Bộ. Mỗi món ăn không chỉ là sản phẩm vật chất mà còn là biểu hiện của văn hóa tinh thần của dân tộc. Với tính hoang dã và tính sáng tạo, ẩm thực Nam Bộ đã trở thành một phần quan trọng của văn hóa Việt Nam.
Ảnh minh họa:
Hồ Chí Minh, ngày 19 tháng 12 năm 2022
Võ Cư
Phòng Truyền thông, Giáo dục và Quan hệ Quốc tế
Tài liệu tham khảo:
- Nguyễn Phương Thảo (1997), Văn hóa dân gian Nam Bộ những phát thảo, NXB Giáo Dục.
- Vũ Bằng, Băng Sơn, Mai Khôi, Thượng Hồng (2001), Văn hóa ẩm thực Việt Nam - Các món ăn miền Nam, NXB Thanh niên.