Triglyceride - một chất béo trung tính luôn có mặt trong máu, được tạo ra từ thức ăn chúng ta tiêu thụ hàng ngày và do gan sản xuất. Triglyceride cung cấp năng lượng cho các tế bào, nhưng nếu có quá nhiều trong cơ thể, chúng có thể gây ra nguy cơ mắc bệnh về tim mạch, mạch máu, và viêm tụy cấp...
Triglyceride là gì?
Triglyceride là một loại chất béo trung tính (lipid). Cơ thể tạo ra triglyceride và cũng nhận chất này từ thực phẩm chúng ta tiêu thụ hàng ngày. Mức độ triglyceride cao trong máu, kết hợp với mức cholesterol máu cao, có thể tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và viêm tụy cấp. Điều chỉnh chế độ ăn uống kết hợp với lối sống lành mạnh có thể giúp duy trì mức độ triglyceride máu ở mức bình thường(1).
Triglyceride hoạt động như thế nào?
Triglyceride là sự kết hợp của 3 axit béo (chất béo bão hòa, chất béo không bão hòa hoặc cả hai) cùng với một dạng đường đơn glucose(2). Vì triglyceride rất quan trọng cho sức khỏe, chúng được cung cấp từ 2 nguồn khác nhau:
- Ngoại sinh: Hầu hết chất béo trong thực phẩm chúng ta ăn hàng ngày tồn tại dưới dạng triglyceride. Quá trình tiêu hóa tại ruột non sẽ hấp thụ các phân tử triglyceride vào máu và vận chuyển khắp cơ thể.
- Nội sinh: Các tế bào gan có khả năng tổng hợp và lưu trữ triglyceride.
Triglyceride khác với cholesterol như thế nào?
Triglyceride và cholesterol là hai loại mỡ máu khác nhau. Triglyceride (chất béo trung tính) có vai trò dự trữ năng lượng và cung cấp cho cơ thể khi cần thiết. Cholesterol được sử dụng để tạo cấu trúc màng tế bào, hỗ trợ quá trình hoạt động của tế bào sợi thần kinh và tham gia vào sản xuất một số loại hormone.
Nắm bắt mức độ triglyceride bình thường
Xét nghiệm nồng độ triglyceride thường được chỉ định khi khám sức khỏe tổng quát định kỳ, khám tầm soát hoặc theo dõi người bệnh. Để đảm bảo kết quả chính xác, người bệnh cần nhịn ăn và chỉ được uống nước từ 8-10 giờ trước khi làm xét nghiệm(3).
- Nồng độ triglyceride bình thường: Dưới 150 miligam trên decilit (mg/dL) hoặc dưới 1,7 milimol trên lít (mmol/L)
- Nồng độ triglyceride vượt ngưỡng bình thường: Từ 150 đến 199 mg/dL (1,8 đến 2,2 mmol/L)
- Nồng độ triglyceride cao: Từ 200 đến 499 mg/dL (2,3 đến 5,6 mmol/L)
- Nồng độ triglyceride rất cao: 500 mg/dL trở lên (5,7 mmol/L trở lên)
Triglyceride cao có hại như thế nào?
Kết quả xét nghiệm nồng độ triglyceride cao có thể góp phần làm động mạch cứng hoặc dày lên (xơ cứng động mạch), cản trở quá trình lưu thông của máu, tăng nguy cơ đột quỵ, đau tim và bệnh tim..
Những yếu tố ảnh hưởng đến triglyceride
Chất béo trung tính thường tăng cao do các vấn đề về sức khỏe như thừa cân, béo phì, rối loạn chuyển hóa...(4). Có những yếu tố sau đây ảnh hưởng đến mức độ triglyceride:
- Yếu tố gia đình: Mức triglyceride cao có thể do di truyền từ gen lipoprotein lipase (LPL). Người bị bất hoạt gen này sẽ sản xuất quá nhiều lipoprotein tỷ trọng rất thấp (VLDL), dẫn đến tăng triglyceride và VLDL. Kết quả xét nghiệm triglyceride thường tăng nhẹ đến trung bình so với người bình thường. Rối loạn này thường đi kèm với béo phì, tăng đường huyết, tăng huyết áp. Yếu tố gia đình tăng triglyceride được chia thành các loại: I, IIa, IIb, III, IV và V. Riêng rối loạn lipid máu gia đình loại IV được coi là tăng triglyceride máu có tính chất gia đình và dựa trên xét nghiệm lipid máu của người bệnh, bác sĩ có thể phân biệt được với các nguyên nhân khác.
- Lối sống: Hơn 50% dân số thành thị bị mỡ máu xấu cao, một phần do ít ăn rau, lười vận động, ăn nhiều dầu mỡ, tinh bột, thức ăn nhanh…
- Bệnh nền: Người bị tiền đái tháo đường hoặc bệnh đái tháo đường tuýp 2, người có nồng độ hormone tuyến giáp (suy giáp), người bị hội chứng chuyển hóa (tình trạng huyết áp cao, béo phì và lượng đường trong máu cao xảy ra cùng nhau)… sẽ đối diện nguy cơ tăng triglyceride. Ngoài ra, một số tình trạng di truyền hiếm gặp khác cũng ảnh hưởng đến chuyển đổi chất béo thành năng lượng, dẫn đến tăng triglyceride.
- Thuốc đang sử dụng: Nhiều thuốc điều trị bệnh khác có thể làm tăng nồng độ triglyceride trong cơ thể, như thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta, thuốc ức chế miễn dịch, estrogen và progestin, retinoids, steroid, thuốc điều trị HIV.
Khi nào cần xét nghiệm triglyceride?
Xét nghiệm nồng độ triglyceride thường đi kèm với các xét nghiệm khác như cholesterol toàn phần, cholesterol xấu... vì những yếu tố này đều có tác động đến các bệnh về động mạch, đau tim, hội chứng chuyển hóa, bệnh động mạch ngoại vi (PAD)... Dưới đây là danh sách những trường hợp cần xét nghiệm mỡ máu và tần suất thích hợp(5):
- Trẻ em: Cần xét nghiệm cholesterol và triglyceride khi trẻ 9-11 tuổi, và kiểm tra lại lần nữa khi trẻ 17-21 tuổi.
- Người trẻ: Nhiều người trẻ, đặc biệt là nhân viên văn phòng ở thành phố lớn, có mỡ máu "xấu" do ít tập thể dục, ăn nhiều thức ăn mỡ, thức ăn nhanh... Cần kiểm tra triglyceride mỗi năm khi khám sức khỏe tổng quát.
- Người lớn: Triglyceride sẽ tăng cùng với tuổi tác. Người không có bệnh nền nhưng từ 40-55 tuổi (nam) và từ 50-65 tuổi (nữ) cần xét nghiệm 2 lần/năm.
- Người có bệnh nền: Người bị tiền đái tháo đường, tiền sử gia đình có cholesterol cao, bệnh tim... cần xét nghiệm thường xuyên theo chỉ định của bác sĩ, có thể 4-6 lần/năm.
Các biện pháp phòng và giảm nồng độ triglyceride máu
Tập thể dục thường xuyên:
- Tập thể dục hàng ngày ít nhất 30 phút sẽ cải thiện tình trạng triglyceride máu. Đi bộ nhanh, chạy bộ, chơi bóng chuyền, bơi lội, cầu lông... hãy cố gắng kết hợp nhiều hoạt động thể chất trong các công việc hàng ngày như sử dụng cầu thang thay vì thang máy, đứng dậy di chuyển trong giờ nghỉ giải lao thay vì ngồi lì trên ghế. Tập thể dục thường xuyên làm giảm triglyceride máu và tăng nồng độ HDL máu (mỡ máu tốt).
- Điều chỉnh chế độ ăn: Hạn chế thực phẩm chứa nhiều tinh bột và đường như bột gạo trắng, bột mì trắng, đường fructose ... Bổ sung rau xanh, đặc biệt là rau củ chứa nhiều chất xơ để giảm mỡ máu.
- Giảm cân: Thừa cân, béo phì là nguyên nhân chính tăng nồng độ triglyceride máu. Việc giảm cân và giảm vòng eo sẽ giảm nguy cơ tăng triglyceride máu.
- Dùng chất béo lành mạnh: Sử dụng chất béo thực vật như dầu ô liu, dầu hạt cải, đậu phộng để nấu ăn thay vì mỡ heo. Hạn chế sử dụng da heo, da gà, da vịt, thịt mỡ, tóp mỡ... và thay vào đó là ăn các loại cá chứa nhiều axit béo omega-3 như cá thu, cá hồi, cá ngừ.
- Hạn chế thức uống có cồn, nước ngọt: Sử dụng quá nhiều bia rượu, nước ngọt chứa nhiều đường có thể làm tăng nồng độ triglyceride máu. Người có tình trạng tăng triglyceride máu nghiêm trọng nên dừng sử dụng bia rượu và nước ngọt.
- Dùng thuốc: Với những bệnh nhân có nồng độ triglyceride cao hoặc đã thử nghiệm nhiều phương pháp hỗ trợ nhưng vẫn không kiểm soát được tình trạng, bác sĩ có thể tư vấn và kê đơn thuốc điều trị.
Trung tâm Xét nghiệm, BVĐK Tâm Anh đạt chuẩn ISO 15189:2012 với hệ thống máy móc hiện đại, nhập khẩu từ các nước Âu - Mỹ giúp quý khách an tâm, tin tưởng khi đến xét nghiệm tầm soát sức khỏe hay điều trị bệnh. Đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm giúp phát hiện nhanh chóng - chính xác - kịp thời các bệnh mạn tính hiện nay.
Xét nghiệm triglyceride máu là một trong những chỉ định cơ bản trong xét nghiệm máu để tầm soát, phát hiện và điều trị bệnh kịp thời. Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ triglyceride máu cao, người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn và điều trị của bác sĩ, cải thiện lối sống lành mạnh, tăng cường tập thể dục, ăn nhiều rau xanh, hạn chế ăn thịt, chất béo... để tránh nguy cơ và biến chứng do tăng triglyceride máu gây ra, đặc biệt là đối với hệ tim mạch.