Trà không chỉ là một loại thức uống phổ biến mà còn là một loại thực phẩm đặc biệt mang tính dược lý cao. Từ xưa tới nay, trà đã được biết đến với khả năng tạo sự sảng khoái, tăng cường sức khoẻ và cải thiện hệ tiêu hoá. Bên cạnh đó, trà còn có tác dụng giúp người dùng "trẻ ra". Vậy thành phần dược tính trong trà và tác dụng của nó là gì?
Polyphenol
Hợp chất polyphenol có trong lá trà giúp làm cho trà có vị chát và có nhiều chức năng dược lý đối với con người. Hàm lượng polyphenol có trong trà chiếm tỷ lệ cao, khoảng 20-30% trong chất khô của trà. Trà xanh có hàm lượng polyphenol cao hơn hồng trà, và chè cấp cao có hàm lượng polyphenol cao hơn chè cấp thấp. Loại chè lá to cũng có hàm lượng polyphenol nhiều hơn so với chè lá nhỏ, và chè trồng mùa hạ có hàm lượng polyphenol nhiều hơn so với chè trồng mùa xuân.
Polyphenol trong trà chia thành 5 loại, trong đó có loại flavanol là loại nhiều nhất. Trong flavanol, chất tanin chiếm tỷ lệ từ 60-80% tổng lượng flavanol. Các nghiên cứu khoa học hiện đại đã chứng minh rằng polyphenol trong trà có những tác dụng dược lý đa dạng, bao gồm:
- Giảm lipid trong máu và chống xơ vữa động mạch.
- Tăng cường vi huyết quản và giảm đường trong máu.
- Chống oxy hóa và chống lão hóa.
- Chống phóng xạ và diệt khuẩn.
- Chống bệnh ung thư và đột biến tế bào.
Lipo-polysaccarid
Lipo-polysaccarid là một loại hợp chất có màu xám hoặc nâu, được chiết xuất từ lá trà. Trong lá chè Trung Quốc, lipo-polysaccarid chiếm khoảng 3%. Hợp chất này bao gồm lipid và đường, với tỷ lệ lipid từ 36-58% và đường từ 26-47%. Ngoài ra, lipo-polysaccarid còn chứa 0,5-1,0% đạm, 0,7-1,2% lân và 2-3% albumin.
Các nghiên cứu từ Trung Quốc, Liên Xô cũ, Nhật Bản và Pháp đã chứng minh rằng polysaccarid trong trà có tác dụng làm tăng lượng huyết dịch và có tác dụng trị liệu mắc phóng xạ.
Tinh dầu
Tinh dầu trong trà có tác dụng điều tiết sinh lý cây chè và kích thích hệ thần kinh trung ương của con người. Nó có lợi cho hoạt động tư duy, lao động trí óc, phòng chống cảm lạnh và hỗ trợ tiêu hóa. Tinh dầu là một hỗn hợp các chất bay hơi tập trung trong các cơ quan của cây chè.
Tinh dầu trong lá trà gồm 2 loại: có mùi hăng ngái xanh và có mùi thơm. Đây là những thành phần có cấu trúc phức tạp và hàm lượng tinh dầu thơm trong lá trà tươi rất nhỏ. Hương thơm của trà được hình thành trong quá trình sinh trưởng cây chè và cũng trong quá trình chế biến trà. Hương thơm là một chỉ tiêu quan trọng trong đánh giá chất lượng chè và nó được tạo nên từ 3 nguồn: tinh dầu thơm có sẵn trong búp chè tươi, sản phẩm có mùi trong quá trình chuyển hóa của catexin và axit amin, và sản phẩm của quá trình caramen hóa trong chế biến trà.
Cafein
Cafein là một hợp chất alcaloid và là chất kích thích chủ yếu trong lá trà. Hàm lượng cafein trong trà biến đổi tùy thuộc vào giống, thời vụ, biện pháp kỹ thuật và bộ phận cây chè. Cafein có tác dụng kích thích vỏ đại não, làm cho tinh thần tỉnh táo minh mẫn, kích thích hoạt động của tim, giảm mệt mỏi, kích thích thận và lợi tiểu.
Cafein trong trà không thay đổi nhiều trong quá trình chế biến, nhưng nó liên kết với tanin tạo thành chất tanat cafein, có vị dễ chịu và mùi thơm. Cafein trong chè có 6 tác dụng chính: hưng phấn kích thích, lợi tiểu, trợ tim, tiêu hóa, giải độc và chống xơ vữa động mạch.
- Hưng phấn: Cơ năng của thần kinh bộ não, kéo dài tác dụng hưng phấn và tác động đến thần kinh thực vật có xương sống; nâng cao năng lực hoạt động của tư duy, làm cho đầu óc tỉnh táo minh mẫn, không buồn ngủ và nâng cao hiệu suất lao động trí óc.
- Kích thích: Tăng cường co bóp của cơ bắp, thúc đẩy trao đổi chất, làm tăng hoạt động cơ bắp và chống mệt mỏi. Lợi cho vận động thể dục thể thao như cuốc bộ, nhảy cao và chạy cự ly ngắn.
- Lợi tiểu: Đối với các chất alcaloid, flavonoid và tinh dầu thơm trong trà, chúng có tác động đến quá trình lợi tiểu và giúp loại bỏ chất cặn bã khỏi cơ thể con người.
- Trợ tim: Cafein có tác dụng làm giãn huyết quản và tăng cường lưu thông của máu giữa tim và phổi. Điều này giúp tăng áp lực máu và cải thiện lưu thông huyết áp, từ đó thúc đẩy tuần hoàn máu trong cơ thể.
- Tiêu hóa: Uống trà giúp kích thích tiêu hóa nhờ tác động tổng hợp của nhiều thành phần trong trà, đặc biệt là các chất alcaloid làm hưng phấn thần kinh trung ương, khai thông đường tiêu hóa và kích thích tiết dịch dạ dày, giúp cải thiện hiệu suất tiêu hóa.
- Giải độc: Các chất trong trà có công dụng loại bỏ các chất độc hại khỏi cơ thể, làm sạch vi khuẩn trong các cơ quan tiêu hóa và loại bỏ các chất thải. Chúng làm sạch dạ dày, gan và phổi, đó là lý do tại sao trà được coi là "lao công của gan và phổi". Các chất alcaloid trong trà còn giúp tỉnh táo cơ thể sau khi uống rượu, thúc đẩy năng lực trao đổi chất của gan và phổi, từ đó cải thiện lưu thông huyết áp, loại bỏ chất cồn trong máu và kích thích tiểu tiện.
- Chống xơ vữa động mạch: Thí nghiệm trên động vật đã chứng minh rằng uống cafein thuần khiết có thể dẫn đến tăng huyết áp và xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, các nghiên cứu từ Bộ môn Y khoa Đại học Chiết Giang đã chứng minh rằng trà còn chứa nhiều lượng polyphenol và vitamin C, giúp giảm sự hấp thu và hình thành cholesterol trong máu.
Trà không chỉ là một thức uống thú vị mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Nhưng chúng ta cần nhớ rằng việc uống trà nên được điều chỉnh, không được lạm dụng, đặc biệt là đối với những người có các vấn đề sức khỏe riêng. Chế độ ăn uống cân bằng và đảm bảo là cách tốt nhất để tận hưởng tác dụng tuyệt vời của trà.
