Mỗi loại thực phẩm đều có vai trò dinh dưỡng quan trọng đối với sức khỏe, và cá là một trong những thực phẩm bổ dưỡng nhất. Trong bối cảnh tăng cao của các bệnh tim mạch, huyết áp và béo phì, các chuyên gia sức khỏe đề xuất sử dụng cá làm thực phẩm chính trong chế độ ăn uống. Vậy, liệu lo lắng về hàm lượng thủy ngân và các chất ô nhiễm khác trong thủy hải sản có đủ lớn để kiêng tuyệt loại thực phẩm này?
Theo TS Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện y học ứng dụng Việt Nam, cá chứa một lượng protein cao, khoảng 16-17%, cung cấp đầy đủ axit amin cần thiết cho cơ thể. Ngoài ra, cá cũng chứa lượng lipid từ 0,3-30,8%, với các lipid tốt hơn thịt nhờ có axit béo Omega 3 như EPA và DHA. Không chỉ vậy, cá còn cung cấp nhiều loại vitamin quan trọng như vitamin A, vitamin D và vitamin B12. Với những lợi ích này, TS.BS Trương Hồng Sơn khuyên mọi người nên ăn cá từ 2-3 lần mỗi tuần, với mỗi lần khoảng 150gr, tùy thuộc vào khẩu vị và sở thích cá nhân.
Tuy nhiên, một số người lo lắng về hàm lượng thủy ngân và chất ô nhiễm khác trong thủy hải sản, và do đó, họ có xu hướng tránh ăn cá. Vậy thực tế về mức độ ô nhiễm thủy ngân trong thủy hải sản ở Việt Nam như thế nào?
PGS Nguyễn Tử Cương, Nguyên Cục trưởng Cục quản lý chất lượng nông lâm sản (Bộ Thuỷ sản) cho biết, thủy ngân có trong môi trường từ không khí, đất cát, sông ngòi biển cả, than, vật dụng hàng ngày và có thể xuất hiện do núi lửa phun, cháy rừng hoặc các hoạt động công nghiệp như luyện sắt thép, khai thác vàng, xi măng, pin, đèn huỳnh quang. Thủy ngân có thể tồn tại dưới dạng kim loại (Hg) hoặc kết hợp với các nguyên tố khác ở dạng muối vô cơ hoặc muối hữu cơ, với mức độ độc hại khác nhau.
Mặc dù thủy ngân có thể tồn tại ở dạng kim loại hay dạng muối, khi tiếp xúc với nước, hầu hết nó sẽ chuyển hóa thành methyl thuỷ ngân, là dạng độc hại nhất của thuỷ ngân. Điều này áp dụng cho cả cá biển và các loại hải sản khác như tôm, cua, sò, mực, bạch tuộc. Tuy nhiên, lượng thủy ngân trong các loại hải sản này không nhiều như cá. Điều quan trọng là mức độ nhiễm thuỷ ngân phải đạt đến mức nào mới gây hại cho sức khỏe?
Theo PGS Nguyễn Tử Cương, từ năm 1994 đến nay, không có lô hải sản nào xuất đi châu Âu, Mỹ hoặc tiêu thụ trong nước vượt quá giới hạn thủy ngân cho phép, là 0,5mg/kg. Đối với các loại thủy sản nuôi, hàng năm hệ thống kiểm tra của nhà nước đảm bảo rằng không có dư lượng thủy ngân gây hại cho con người.
Về nghiên cứu của EWG (Nhóm Công tác môi trường) Mỹ, nói rằng phụ nữ thường xuyên ăn cá có nồng độ thuỷ ngân cao gấp 11 lần so với phụ nữ ít ăn. Tuy nhiên, PGS Nguyễn Tử Cương cho biết rằng nghiên cứu này dựa trên thói quen ăn uống của các nước phương Tây, với ăn cá biển đánh bắt xa bờ, loại lặn sâu, to xác như cá kiếm, cá thu vua, cá ngừ vây xanh, cá ngừ trắng, cá chấm vàng.
Ở Việt Nam, cá lóc, cá rô, cá tra, cá hú, các loại cá nước ngọt không có nhiễm thủy ngân đáng kể. Các loại cá biển gần bờ như cá nục, cá mú, cá thu, cá ngừ cũng có ít thủy ngân. Do đó, khi tiếp tục thưởng thức thủy hải sản, chúng ta chỉ cần tuân thủ các nguyên tắc về chế biến và tiêu thụ an toàn, như chọn mua các loại cá tươi ngon và đáng tin cậy.
Mẹo nhỏ: Mỗi người nên ăn cá từ 2-3 lần trong một tuần, mỗi lần khoảng 150gr.