Bảo quản thực phẩm là công việc cần thiết để giữ được chất dinh dưỡng và hương vị tự nhiên của thực phẩm như ban đầu. Từ thời xa xưa cho đến nay, các phương pháp này đã được cải tiến để đem đến hiệu quả cao hơn. Hãy cùng tìm hiểu về 10 phương pháp bảo quản thực phẩm tốt nhất hiện nay và những ưu nhược điểm của chúng.
Phương pháp sử dụng nhiệt
Phương pháp đầu tiên cần kể đến trong bảo quản thực phẩm là sử dụng nhiệt để loại bỏ vi sinh vật. Có hai phương pháp chính là tiệt trùng và thanh trùng. Cả hai phương pháp này đều áp dụng với thực phẩm lỏng như sữa.
Thanh trùng
Thanh trùng là một phương pháp bảo quản thực phẩm thông qua nhiệt độ nhất định. Quá trình này nhằm giảm tối đa sự phát triển của vi sinh vật. Nhiệt độ được thiết lập để thanh trùng phải ở dưới điểm sôi sau đó làm nguội nhanh.
Có hai phương pháp để thanh trùng cho thực phẩm bao gồm xử lý ở nhiệt độ thấp và xử lý ở nhiệt độ cao. Ví dụ như sữa thanh trùng sẽ sử dụng nguồn nguyên liệu là sữa tươi mới vắt.
Sau đó, sữa sẽ được tiến hành làm lạnh rồi đóng gói bao bì. Loại sữa thanh trùng này cần phải sử dụng trong thời gian từ 7 đến 10 ngày với hàm lượng dinh dưỡng gần như được giữ nguyên vẹn và hương vị tự nhiên. Tuy nhiên, nhược điểm của phương pháp này là thời gian sử dụng không dài và giá thành cao.
Tiệt trùng
Phương pháp tiệt trùng là một quy trình cho phép loại bỏ tất cả vi sinh vật có trong thực phẩm thông qua việc sử dụng nhiệt hoặc hóa chất. Vi sinh vật có thể bị loại bỏ hoàn toàn thay vì chỉ tiêu diệt một vài loại vi sinh vật như phương pháp thanh trùng.
Đối với thực phẩm bảo quản bằng phương pháp tiệt trùng, nhiệt độ được sử dụng là từ 110 đến 115 độ C trong thời gian từ 15 đến 20 phút. Phương pháp này có thể làm thay đổi hương vị thực phẩm trong một khoảng nhất định. Mặc dù vi sinh vật bị loại bỏ, nhưng hương vị và lợi khuẩn cũng có thể bị ảnh hưởng.
Phương pháp làm khô
Phương pháp làm khô để bảo quản thực phẩm được áp dụng từ thời xa xưa đến nay. Quá trình này đã được cải tiến đáng kể để tăng cường về vệ sinh và đảm bảo hương vị cho thực phẩm sau khi làm khô.
Phơi khô tự nhiên
Phương pháp nguyên thủy nhất để bảo quản thực phẩm là phơi khô. Phơi khô sử dụng sức nóng từ ánh nắng mặt trời để loại bỏ hơi nước có trong thực phẩm. Mỗi loại thực phẩm đều chứa hàm lượng nước nhất định. Hàm lượng nước càng cao thì vi sinh vật càng dễ phát triển.
Người xưa đã lợi dụng ánh sáng từ mặt trời để làm hơi nước bốc hơi rồi làm khô thực phẩm. Từ đó giúp thực phẩm "chín" một phần hoặc hoàn toàn tùy theo thời gian sấy. Vi sinh vật giảm thiểu đáng kể và gia tăng thời gian bảo quản của thực phẩm.
Xông khói
Phương pháp xông khói thực phẩm đã được nâng cấp từ phương pháp phơi khô tự nhiên. Xông khói sử dụng nhiệt độ thấp để khô từ từ thực phẩm trong thời gian dài. Mục đích chính của phương pháp này là tạo ra các chất tự nhiên có trong khối gỗ và gia tăng thời gian bảo quản của thực phẩm.
Có đến 300 hợp chất khác nhau trong khói từ gỗ. Những hợp chất này có tác dụng loại bỏ vi khuẩn và chất oxy hóa trong thực phẩm. Tuy nhiên, phương pháp xông khói cũng có thể tạo ra một số chất có hại ảnh hưởng đến sức khỏe.
Sấy khô bằng thiết bị chuyên dụng
Sấy khô là phương pháp bảo quản thực phẩm bằng cách loại bỏ nước có trong chúng. Phương pháp này được thực hiện bằng các thiết bị sấy khô chuyên dụng. Quá trình sấy khô giữ nguyên hương vị tự nhiên và chất dinh dưỡng trong thực phẩm.
Thực phẩm sấy khô có thể bảo quản lâu và thường được sử dụng ở dạng đồ ăn khô. Phương pháp này phù hợp cho các loại rau củ quả, hải sản, thịt cá, nông sản và thực phẩm dạng khô.
Bảo quản bằng phương pháp làm lạnh
Phương pháp làm lạnh được sử dụng để giữ tươi và bảo quản thực phẩm. Nhiệt độ thấp giới hạn hoạt động của vi sinh vật và gia tăng thời gian bảo quản.
Làm mát
Phương pháp làm mát sử dụng nhiệt độ thấp từ 0 đến 10 độ C để giữ tươi cho thực phẩm. Nhiệt độ thấp hạn chế hoạt động của vi sinh vật và tăng thời gian bảo quản.
Thực phẩm tươi sống và chín cần được bảo quản riêng trong tủ lạnh và tiêu dùng sớm hơn thực phẩm đông lạnh.
Cấp đông
Phương pháp cấp đông sử dụng nhiệt độ dưới 0 độ C để ngăn chặn vi sinh vật phát triển. Thời gian bảo quản của thực phẩm cấp đông kéo dài hơn so với phương pháp làm mát.
Phương pháp này được sử dụng cho các loại thực phẩm như rau củ quả, hải sản, thịt tươi sống và thực phẩm đã chế biến.
Bảo quản bằng phương pháp lên men
Phương pháp lên men sử dụng vi khuẩn để biến đổi chất trong thực phẩm và gia tăng thời gian bảo quản.
Lên men Lactic cho rau củ quả
Phương pháp lên men Lactic là quá trình chuyển hóa đường thông qua vi khuẩn lactic. Sản phẩm khá phổ biến là sữa chua và các loại mứt.
Lên men Lactic cho thịt cá trứng
Phương pháp lên men Lactic cũng áp dụng cho thịt cá trứng. Ví dụ như nước mắm, mắm tôm, trứng muối hoặc thịt hun khói.
Lên men rượu - lên men ethanol
Phương pháp lên men rượu là quá trình tạo men yếm khí thông qua quá trình lên men đường. Sản phẩm phổ biến là rượu và bia.
Bảo quản bằng cách sử dụng đường
Sử dụng đường để bảo quản thực phẩm thông qua hàm lượng đường cao. Đường có tác dụng ức chế vi khuẩn phát triển và tăng tuổi thọ thực phẩm.
Sử dụng hóa chất bảo quản thực phẩm
Một số hợp chất hóa chất được sử dụng để bảo quản thực phẩm. Tuy nhiên, việc sử dụng chúng phải tuân thủ quy định về nồng độ và phù hợp với từng loại thực phẩm.
Sử dụng khí nitơ bảo quản thực phẩm
Sử dụng khí nitơ để ngăn chặn quá trình oxy hóa và phát triển vi sinh vật trong thực phẩm. Phương pháp này giúp gia tăng thời gian bảo quản và giữ được chất lượng thực phẩm.
Thực đơn bảo quản thực phẩm và phân loại thực phẩm
Thực đơn bảo quản thực phẩm và phân loại thực phẩm giúp ngăn chặn vi khuẩn lây nhiễm và biến đổi chất trong thực phẩm. Từ đó, thực phẩm có thể bảo quản lâu hơn và giữ nguyên chất lượng.
Bảo quản bằng máy hút chân không
Sử dụng máy hút chân không để tạo môi trường không khí trong thực phẩm, giúp gia tăng thời gian bảo quản và tiết kiệm không gian.
Mỗi phương pháp bảo quản thực phẩm có những ưu nhược điểm riêng, phù hợp với nhu cầu và mục đích sử dụng của mỗi người. Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn chọn phương pháp bảo quản thích hợp cho thực phẩm của mình.