Ngày nay, ngày càng nhiều bậc phụ huynh lựa chọn sữa từ thực vật để thay thế sữa bò cho con cái của mình. Lý do có thể là do trẻ bị dị ứng hoặc không dung nạp được sữa bò, hoặc bố mẹ quan tâm đến môi trường. Tuy nhiên, lựa chọn sữa cho trẻ không phải là chuyện đơn giản và cần được thực hiện một cách cẩn thận. Hiệp hội Tiêu hóa - Gan mật và Dinh dưỡng Nhi khoa Bắc Mỹ (NASPGHAN) đã đưa ra khuyến cáo về việc tiêu thụ sữa từ thực vật một cách hợp lý[^1^].
Sữa là gì?
Sữa có thể được coi như một chất lỏng cung cấp dinh dưỡng quan trọng để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của trẻ em. Sữa bò đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp vitamin D và đảm bảo sức khỏe của xương. Tuy nhiên, sữa từ thực vật có thành phần khác với sữa bò[^1^]. Dưới đây là bảng so sánh thành phần dinh dưỡng giữa sữa bò và một số loại sữa từ thực vật phổ biến:
Vai trò của sữa trong chế độ ăn của trẻ
Sữa mẹ được coi là lựa chọn tốt nhất cho trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, nhiều trẻ được nuôi dưỡng bằng sữa công thức, bao gồm cả sữa bò. Sữa mẹ hoặc sữa công thức chứa sữa bò nên là thực phẩm duy nhất mà trẻ sơ sinh tiêu thụ trong 4-6 tháng đầu đời. Nghiên cứu đã chứng minh rằng việc tiêu thụ các chế phẩm từ sữa có thể giảm nguy cơ mắc một số bệnh mạn tính, cải thiện chiều cao và bổ sung dinh dưỡng cho sự phát triển của trẻ[^3^-^5^]. Điều này chứng tỏ vai trò quan trọng của sữa bò trong chế độ ăn của trẻ, cả về yếu tố đa lượng và vi lượng.
Một số tác động bất lợi của sữa từ thực vật
Việc tiêu thụ sữa từ thực vật có thể có một số tác động bất lợi đến sự phát triển và trạng thái dinh dưỡng của trẻ. Một số trẻ không dung nạp được protein có trong sữa bò có thể bị viêm ruột khi uống sữa đậu nành hoặc các loại sữa từ thực vật khác. Do đó, Hiệp hội Tiêu hóa - Gan mật và Dinh dưỡng Nhi khoa Châu Âu (ESPGHAN) khuyến cáo nên sử dụng sữa công thức protein thủy phân hoặc sữa công thức amino acid cho trẻ trong năm đầu đời hoặc lâu hơn nếu trẻ bị dị ứng sữa bò[^1^].
Có một số báo cáo về tác động của sữa từ thực vật đối với sự phát triển và trạng thái dinh dưỡng của trẻ. Một số trường hợp suy dinh dưỡng liên quan đến sữa từ thực vật đã được báo cáo, bao gồm chậm phát triển, kém tăng cân, suy dinh dưỡng và các vấn đề khác. Ăn các loại sữa từ thực vật cũng có thể khiến trẻ thiếu hụt vitamin A, mắc còi xương, scorbut và thiếu máu thiếu sắt. Một số loại sữa từ thực vật cũng có thể gây ra các vấn đề về chuyển hóa, điện giải và răng sữa[^1^].
Một số khuyến cáo
Bác sĩ cần đánh giá loại "sữa" mà trẻ đang uống khi xem xét chế độ ăn của trẻ. Nếu không phải sữa mẹ, sữa bò hoặc sữa công thức từ sữa bò hoặc sữa đậu nành, thông tin từ gia đình cần được khai thác để đưa ra những khuyến cáo phù hợp với tình trạng và độ tuổi của trẻ. NASPGHAN và ESPGHAN đều đồng thuận rằng trẻ không được uống sữa từ thực vật nếu không thể uống sữa mẹ hoặc sữa bò do dị ứng[^1^].
Tuy vậy, sữa hạnh nhân, sữa gạo, sữa dừa, sữa hạt gai dầu, sữa hạt lanh và hạt điều không phù hợp để thay thế sữa bò cho trẻ đang trong giai đoạn đi chập chững và trẻ nhỏ, khi sữa vẫn đóng vai trò quan trọng trong chế độ ăn. Sữa đậu Hà Lan và sữa yến mạch có thể là lựa chọn tốt hơn cho những trẻ cần thay thế sữa bò hoặc sữa đậu nành, nhưng cần xem xét thành phần dinh dưỡng và khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng. Khi sữa từ thực vật được bổ sung vào chế độ ăn của trẻ, không phải là nguồn sữa chính, thành phần dinh dưỡng không phải là một vấn đề đáng lo ngại. Tuy nhiên, nếu sữa từ thực vật trở thành nguồn sữa chính trong chế độ ăn của trẻ lớn hơn, cần lập kế hoạch ăn uống để bổ sung các thực phẩm giàu protein, canxi, sắt, vitamin B-12 và vitamin D[^1^].
Bàn luận
Bên cạnh việc lựa chọn các loại thực phẩm phù hợp cho trẻ, việc đọc và hiểu nhãn của các loại thực phẩm cũng là một thách thức. Người tiêu dùng cần có đủ thông tin về thành phần, nguồn gốc và giá trị dinh dưỡng của các thực phẩm để có thể lựa chọn một cách thông thái.
Tài liệu tham khảo: [^1^] Russell J. Merritt, Sarah E. Fleet et al. North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition Position Paper: Plant-based Milks. 2020;71(2):276-281. DOI: 10.1097/MPG.0000000000002799. [^3^-^5^] Fox MK, Reidy K, Novak T, et al. Sources of energy and nutrients in the diets of infants and toddlers. J Am Diet Assoc. 2006;106(1 Suppl 1):S28-42.