Sắt là một chất thiết yếu cho sự tăng trưởng và phát triển của não và hệ thống thần kinh của trẻ. Ngoài ra, sắt cũng là thành phần quan trọng trong quá trình tạo máu. Do đó, khi thiếu sắt kéo dài, trẻ có thể gặp tình trạng thiếu máu.
Có một số đối tượng có nguy cơ cao bị thiếu sắt, gồm:
Trẻ sinh non và trẻ sơ sinh
Trẻ sinh non và trẻ sơ sinh có mẹ bị thiếu sắt trong thai kỳ, cũng như trẻ bú sữa mẹ hơn 6 tháng mà không được bổ sung đủ các loại thực phẩm , và trẻ kén ăn hoặc ăn chay. Những đối tượng này có nguy cơ cao bị thiếu sắt. Triệu chứng thiếu sắt nếu nhẹ hoặc ở giai đoạn ngắn thường không rõ ràng. Tuy nhiên, nếu thiếu sắt nặng kéo dài, trẻ có thể bị mệt mỏi, xanh xao, nhợt nhạt, tóc khô, móng tay giòn và sức đề kháng giảm, dẫn đến dễ nhiễm trùng. Nếu phụ huynh phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào như vậy, nên đưa trẻ đến bác sĩ để được khám và xác định tình trạng thiếu sắt của trẻ.
Lượng Sắt Cần Bổ Sung Cho Trẻ
Với trẻ sơ sinh đủ tháng và khỏe mạnh, lượng sắt trẻ tích lũy từ mẹ trong thai kỳ đủ để đáp ứng nhu cầu sắt trong 5-6 tháng đầu sau khi sinh. Vì vậy, trẻ không cần phải bổ sung sắt thêm. Sữa mẹ trong giai đoạn này rất quan trọng, bởi sắt trong sữa mẹ dù không nhiều như sữa công thức, nhưng lại dễ hấp thu hơn đáng kể.
Trẻ sinh non cần được bổ sung thêm sắt 2mg/kg mỗi ngày, tối đa 15 mg/ngày, bắt đầu từ 1 tháng tuổi, tiếp tục đến 12 tháng tuổi. Lượng sắt này có thể được cung cấp đủ thông qua sữa công thức. Nếu trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn, có thể cho trẻ uống thuốc sắt dạng lỏng, siro cho đến khi trẻ có thể ăn dặm.
Nguồn Thực Phẩm Giúp Bổ Sung Sắt Cho Trẻ
Để đảm bảo trẻ được bổ sung đủ sắt, cha mẹ nên tập cho trẻ ăn dặm từ khoảng 6 tháng tuổi, bắt đầu bằng các loại thực phẩm giàu sắt và kẽm. Các nguồn sắt có thể tìm thấy trong các loại thực phẩm hàng ngày gồm:
- Sắt động vật: thịt đỏ (thịt bò, thịt heo, thịt cừu...), hải sản (cá ngừ, cá hồi, tôm, cua, nghêu, sò...), gia cầm, trứng và nội tạng động vật như gan, thận.
- Sắt thực vật: rau củ có màu xanh đậm (rau bó xôi, rau muống, bông cải xanh...), các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt hoặc trái cây khô.
Nguồn sắt từ thực vật thường không được cơ thể hấp thu tốt như sắt động vật. Vì vậy, nếu trẻ ăn chay, việc bổ sung sắt đầy đủ có thể gặp khó khăn. Tuy nhiên, việc kết hợp với các thực phẩm giàu vitamin C như cam quýt, dâu tây, đu đủ, bông cải xanh... sẽ tăng cường quá trình hấp thu sắt cho trẻ.
Bổ Sung Thuốc Sắt Đúng Cách
Cha mẹ chỉ nên sử dụng thuốc sắt khi có chỉ định của bác sĩ. Có nhiều dạng thuốc sắt khác nhau trên thị trường, từ viên nén, viên nén phóng thích kéo dài, viên nang, viên bao tan trong ruột... ở dạng sắt đơn chất hoặc phối hợp với vitamin, acid amin khác. Tuy nhiên, dạng thuốc lỏng, siro thường phù hợp cho trẻ nhỏ hơn.
Dưới đây là một số lưu ý khi cha mẹ cho con uống thuốc sắt:
- Sắt được hấp thu tối đa khi dạ dày đói. Vì vậy, nên uống thuốc trước bữa ăn 1 giờ hoặc sau bữa ăn 2 giờ. Nếu có thể, nên kết hợp với vitamin C hoặc các thực phẩm giàu vitamin C để tăng cường quá trình hấp thu sắt.
- Trong trường hợp trẻ bị kích ứng dạ dày do uống sắt khi đói (đau bụng, buồn nôn, nôn mửa...), có thể sử dụng thuốc trong hoặc sau bữa ăn, hoặc khởi đầu với liều thấp và tăng dần.
- Một số thực phẩm có thể làm giảm sự hấp thu sắt như sữa, trà, cà phê, coca và các loại nước có ga. Vì vậy, nên tránh dùng những thực phẩm này trong khoảng thời gian 1 đến 2 giờ sau khi uống thuốc sắt. Tương tự, các thuốc dùng để điều trị bệnh dạ dày cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình hấp thu sắt.
- Các dạng thuốc lỏng, siro có thể làm sậm màu răng của trẻ sau một thời gian dài sử dụng. Để giảm tác động này, phụ huynh nên chú trọng vệ sinh miệng, đánh răng cho trẻ sau khi uống thuốc.
- Thuốc sắt có thể làm cho phân của trẻ có màu đen. Tuy nhiên, tác dụng này không gây hại. Một số tác dụng phụ nghiêm trọng hơn như đau bụng, táo bón, tiêu chảy, buồn nôn... cần được kiểm tra và điều trị bởi bác sĩ.
- Nếu có thuốc sắt trong nhà, phụ huynh nên để xa tầm tay trẻ. Sắt là một trong những nguyên nhân gây ngộ độc thuốc hàng đầu. Trong trường hợp trẻ nuốt quá liều thuốc sắt, các triệu chứng của ngộ độc sắt có thể là nôn mửa, đau quặn bụng, tiêu chảy có máu... Trường hợp này, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức để nhận được sự cấp cứu kịp thời.
Thông tin trên được cung cấp bởi Khoa Dược, Bệnh viện Nhi Đồng Thành phố.